Dawniej była świętą rośliną Inków i sposobem na każdą przypadłość, miała pochodzić od bogów. Później stanowiła odkrycie kolonizatorów i niezwykle cenny towar eksportowy do Europy. Wreszcie stała się elementarnym składnikiem leków na astmę i katar sienny, a nawet jedną ze składowych Coca-Coli wycofaną dopiero w 1903 roku. Teraz jest przedmiotem pożądania i nienawiści zarazem, wielu nazywa ją "białym złotem". Kokaina nie jest i nigdy nie była substancją, obok której ludzie potrafili przejść obojętnie.

Rozbierać się! Wszyscy!

Życiorysem Pablo Escobara można by spokojnie obdzielić kilka osób. Najpotężniejszy boss narkotykowy Kolumbii miał upodobanie do hucznych imprez i ekscentrycznych zabaw. Pewnego razu, na zorganizowanym przez siebie przyjęciu wycelował z broni do zgromadzonych gości i wrzasnął: "Rozbierać się! Wszyscy! Liczę do trzech i strzelam do każdego, kto nie będzie nagi!". Goście w popłochu zaczęli zdejmować ubrania, a że zaproszona orkiestra stała jak osłupiała, Escobar odwrócił się do nich i krzyknął: "Wy też!". Po latach jeden z jej członków wyjaśniał: "Wolałem stracić godność niż życie".

Ta i wiele podobnych historii pokazuje, jak wielki posłuch i władzę miał ten, kto nadzorował kolumbijski przemyt narkotykowy. To szeroko zakrojony biznes eksportujący towar praktycznie do każdej części świata, a pieniądze, jakie z niego czerpano, oscylowały wokół kilkuset miliardów dolarów. Jak nietrudno się domyślić, zajmowanie się tak ryzykownym biznesem prędzej czy później musiało skończyć się tragicznie. Na początku grudnia 1993 roku Escobar został znaleziony martwy na dachu jednego z budynków. W kieszeni koszuli miał tylko jedną kartkę, której treść na wiele lat została utajniona przez amerykańskie służby CIA. Było to przemówienie napisane z myślą o wygraniu wyborów prezydenckich. I nikt nie potraktowałby go poważnie, gdyby nie jeden kontrowersyjny fragment, w którym Escobar pisze o tym, że gdy tylko dojdzie do władzy z miejsca zalegalizuje używanie narkotyków.

Rozprawa na temat poczciwego człowieka

Właśnie ta deklaracja stanowi punkt wyjścia spektaklu "Discurso de un hombre decente" grupy teatralnej Mapa Teatro. Jej tytuł tłumaczy się: "Rozprawa na temat poczciwego człowieka". Ale poczciwy nie jest tu ani temat, ani człowiek. Spektakl jest za to niesamowicie zabawnym i doprowadzonym do granic absurdu eksperymentem teatralnym. To jeden wielki pastisz, mieszanina, w której pojawiają się teatralne makijaże, cyrkowe stroje, hip-hopowa i ludyczna muzyka, a nawet dyskotekowa kula. Escobar przemawia do nas z zaświatów i jest to tak samo surrealistyczne jak obecny na scenie ożywiony krzak koki, który miota się we wszystkie strony obsypując swojego "ojca" białym proszkiem. Największą rolę w przedstawieniu odgrywa instalacja video, która na pozwala twórcom opowiadać o tym, jak wyglądają kulisy nielegalnego biznesu, wojen narkotykowych i społecznej dyskusji, jaka co jakiś czas przetacza się na ten temat w światowych mediach.

Wymyślone wyimki z gazet, jakie przytaczane są podczas spektaklu, to jedne z zabawniejszych jego fragmentów. Dowiadujemy się z nich m.in. że "polskie stowarzyszenie egzorcystów jednomyślnie orzekło, że w kokainie obecny jest diabeł", albo że "naukowcy pracują nad wynalezieniem substancji, która blokowałyby odczuwanie przyjemności po zażyciu kokainy i implikowała poczucie zmarnowania wydanych pieniędzy".

Artyści znakomicie się bawią, widownia się śmieje, ale gdzieś z tyłu głowy pojawia się myśl: Co dalej z tym problemem? Czy da się kontrolować handel narkotykami? Kto miałby to robić? Czy legalizacja wpłynęłaby na wzrost i tak już wysokiej sprzedaży? Co jest w tym przypadku mniejszym złem? Odpowiedzi na te pytania to już jednak nie jest obowiązek artystów.

Anna Solak

• Malta Festival Poznań
• Mapa Teatro - "Discurso de un hombre decente"
• 25-26.06