"Building conversations" to projekt, który Lotte van den Berg tworzy od trzech lat. Zaprasza uczestników w rożnych miastach do wzięcia udziału w rozmowie. Nie jest to jednak zwykły dialog na zadany temat. Artystka inspiruje się technikami komunikacyjnymi z całego świata. Wśród nich wskazuje m.in. na zwyczaj Inuitów, mieszkańców Grenlandii. Podczas dorocznego, najważniejszego spotkania szefowie plemion siedzą w ciszy, po czym wstają, dziękują sobie za wspólnie spędzony czas i odjeżdżają do swoich osad. W ramach ćwiczenia szarych komórek można spróbować wyobrazić sobie taki zwyczaj wśród naszych politycznych liderów. Na podstawie obyczaju Inuitów powstała "Rozmowa bez słów", podczas której uczestnicy porozumiewają się niewerbalnie.

W sieci

Ale Lotte van den Berg przy tworzeniu "Building conversations" czerpie też inspiracje z zachodniej myśli filozoficznej, korzystając z prac Davida Bohma, Chantal Mouffe czy Bruno Latoura. W oparciu o działania tego ostatniego powstała rozmowa zatytułowana "Parlament rzeczy". Podczas konferencji klimatycznej w Paryżu Latour wraz ze studentami zorganizował równoległą "konferencję cieni", na którą zaprosił nie tylko reprezentantów krajów, ale także osoby wypowiadające się w imieniu rzeczy - np. ropy naftowej. Jego celem było zachęcenie ludzi do spojrzenia na świat z innej niż ludzka perspektywy.

Podobny parlament rzeczy stworzyliśmy we wtorek w ramach festiwalu Malta. Wychodząc od pojęcia drzewa stworzyliśmy sieć rzeczy i pojęć abstrakcyjnych z nim związanych. Co wam się kojarzy z drzewem? Owoce, woda, tlen? Też na to wpadliśmy. Zwierzęta, drewno, piła, ogień? Strzelam, że wytypowalibyście podobnie. Człowiek? Gdzież by go nie było! A czy z drzewem skojarzylibyście baśnie, czas wolny, dom? To już zależy od wyobraźni uczestników danego spotkania.

Czy drzewo zna się na statystyce?

Pozostało nam wcielić się w wymyślone wcześniej pojęcia i przedmioty i wyobrazić sobie ich wzajemne relacje. Pomyślicie - nic prostszego! Powiem wam - nic bardziej mylnego. Nagminnie przy początkowej charakterystyce rzeczy, w imieniu których się wypowiadaliśmy, nadawaliśmy im cechy ludzkie, przyporządkowywaliśmy emocje i zachowania, personifikowaliśmy bez umiaru. W sumie nic dziwnego - robimy to od małego, już przy pierwszym zetknięciu z kulturą. A więc na przykład tlen wchodził w związek z wodorem, drzewo znało się na statystyce, piłę obarczaliśmy odpowiedzialnością za niecne w stosunku do drzewa czyny, ogień (hipokryta) wytykał człowiekowi niepohamowanie. Kopernikowi chyba łatwiej było ruszyć Ziemię i namówić ludzi do porzucenia geocentryzmu, niż nam odstawić na bok nasz antropocentryzm.

Wszystko odnosiliśmy do człowieka, a że wyszliśmy od pojęcia drzewa, rozmowa potoczyła się w kierunku zagadnień ekologicznych. Dryfowaliśmy czasem w stronę zbytniej abstrakcji, innym razem mieliśmy problem z definicjami. W końcu drzewo drzewu nierówne. Taka dyskusja wymaga dużej dyscypliny i wiedzy na temat funkcjonowania rzeczy i zjawisk. Drzewo zarzucało człowiekowi, że je niszczy. Ale czy rzeczywiste drzewo, dajmy na to jabłoń rosnąca na osiedlu, jeśli już wyda owoce i rozsieje nasiona po okolicy, stawia sobie za cel żyć jak najdłużej? I czy wszyscy ludzie niszczą drzewa? Czy Ziemia rzeczywiście dba o to, żeby mieć jak najmniej dwutlenku węgla w atmosferze? Dla Ziemi to chyba bez różnicy. To istotne zagadnienia jedynie z perspektywy człowieka.

W naszej rozmowie uczestniczyło kilkanaście osób wcielających się w rzeczy, zjawiska, pojęcia. I tylko jednym z nich był człowiek. Czy to jednak nie pocieszające, że tylu rzeczom możemy się przypatrywać? Z naszego, ludzkiego punktu widzenia.

Natalia Grudzień

• Malta Festival Poznań 2016: Building conversations/ Parlament rzeczy
• pl. Wolności, Collegium Da Vinci
• 21.06
• kolejne rozmowy: 24-26.06