"Dla nas maszerujących więźniów to była kpina, jeżeli ja, wracając z pracy, niosłem wspólnie z trzema więźniami kolegę, który padł podczas roboty, a orkiestra grała marsze i walce. I tak było zawsze" - to jedno ze wspomnień Augusta Kowalczyka, polskiego aktora teatralnego i filmowego, reżysera, który był więźniem obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Wraz z innymi obozowymi wspomnieniami przywołane zostało w projekcie "Muzyka w Obozach Zagłady", który wymyślił poznański dyrygent, profesor Akademii Muzycznej w Poznaniu, Marcin Sompoliński.

Przed rokiem - na początku maja 2012 - młodzi muzycy z Polski, Niemiec i Izraela spotkali się w Poznaniu, by wziąć udział w tym wyjątkowym muzyczno-edukacyjnym cyklu, raz jeszcze pochylającym się nad wspólną, trudną historią tych trzech narodów. " (...)nie chodzi o to, żeby pogrozić palcem młodym Niemcom, powiedzieć im: To wasi przodkowie zgotowali nam ten los. I liczyć na to, że będą mieli poczucie winy. Nie w tym rzecz. Przesłanie mojego projektu jest zupełnie inne - to ma być wyjście poza tradycyjny podział na oprawców i ofiary, pokazanie, że pamięć o przeszłości może być początkiem budowania wspólnoty opartej na ponadnarodowych wartościach. Piętno przeszłości nie ma służyć utrzymywaniu podziałów między narodami, ma być początkiem dialogu. Muzyka ma pozbawić uprzedzeń i ukazać triumf człowieczeństwa" - w wywiadzie dla Gazety Wyborczej w Poznaniu przesłanie projektu tłumaczył Sompoliński.  

"Muzykę w Obozach Zagłady" rozpoczęły warsztaty przybliżające wiedzę o II wojnie światowej. W CK Zamek otwarta została wystawa fotograficzna "Muzyka w okupowanej Polsce. 1939-1945" poprzez zdjęcia, dokumenty, fragmenty wspomnień opowiadająca wojenne losy muzyków, muzykologów i krytyków muzycznych. Były wykłady i spotkania. A na finał - koncert multimedialny, który 6 maja 2012 r. zabrzmiał w Starej Rzeźni. W surowych wnętrzach zabytkowego budynku przy Garbarach międzynarodową orkiestrą i chórem Collegium F International dyrygował Marcin Sompoliński. Trzon orkiestry stanowił zespół studentów poznańskiej Akademii Muzycznej (znany jako Collegium F), wspierany przez instrumentalistów z Hannoveru i Ra'anana. Na ekranie wyświetlane były fragmenty archiwalnych materiałów z muzeum w Oświęcimiu i filmowe zapisy rozmów, które Marcin Sompoliński przeprowadził w Izraelu z byłymi więźniami hitlerowskich obozów zagłady.

Zabrzmiały marsze, wykonywane w obozach, ale i kompozycje inspirowane przeżyciami obozowymi, które powstały już po wojnie, m.in. utwór skomponowany w latach 60. przez Szymona Laksa, znakomitego kompozytora, pianistę i pisarza, który w 1941 roku był internowany w obozie pod Orleanem, a rok później deportowany do Auschwitz-Birkenau. Orkiestra wykonała także jedną z najbardziej znanych kompozycji Mozarta "Eine kleine Nachtmusik", a to dlatego, że była ulubioną serenadą esesmanów, którą często kazali wykonywać więźniom.

Dwa dni później koncert został powtórzony w Neustadter Hof - und Stadtkirche w Hannoverze, a 10 maja w Ra'anana Music Center w Izraelu.

Rok od premiery projektu jego twórcy zapraszają na spotkanie wspomnieniowe - 9 maja do CK Zamek. Będzie okazja do porozmawiania z autorami projektu, a także obejrzenia filmu zarejestrowanego podczas koncertu 6 maja 2012 r. w Starej Rzeźni.

Sylwia Klimek

• "Muzyka w Obozach Zagłady" - spotkanie oraz projekcja filmu z koncertu
• 9.05, g. 19
• Scena Nowa CK Zamek
• Wstęp wolny (ilość miejsc ograniczona - rezerwacja pod nr tel. 61 870 30 09, wew. 5)