Madame Zero i inne opowiadania to pierwsza książka Sarah Hall wydana w Polsce - spory tomik jest wyborem z przynajmniej dwóch książek brytyjskiej autorki nominowanej do wielu literackich nagród, w tym Bookera. Rzadko sięgam po opowiadania, bo wolę się wciągnąć w dłuższą fabułę, jednak ostatnim długim i bardziej intensywnym letnim dniom sprzyjały krótsze formy, do których można zajrzeć tylko na chwilę, nie przerywając przy tym ciągłości lektury. Zwykle stronię też od fantastycznych, nierealistycznych wątków, a tym razem od razu dałam się wciągnąć w opowieść o kobiecie przemienionej w lisa - Pani Lis to jeden z najbardziej znanych tekstów autorki i przyznaję, że trudno się od niego oderwać. Podobnie było też z kolejnymi opowiadaniami - po prostu nie sposób je odłożyć. Napisane prostym, precyzyjnym językiem - i tak też przetłumaczone przez Dobromiłę Jankowską - to misternie skonstruowane portrety współczesnego człowieka.

Metamorfozy są klasycznym motywem literackim wykorzystywanym w opowiadaniach i u Hall pojawiają się bardzo często. Ludzie zmieniają się w zwierzęta czy w innych ludzi, światy stają się innymi światami. Te przemiany przełamują normy kształtujące opisywaną przez autorkę brytyjską, silnie uporządkowaną rzeczywistość. Symbolizują też nieustannie toczącą się walkę kultury z naturą i uwikłanie człowieka w ten odwieczny konflikt. Kobieta zmieniona w lisa nie przejmuje się zwolnieniem z pracy. Inna pod wpływem toczącej jej ciało choroby wybiera hedonizm zamiast powściągliwości i minimalizmu. Kolejna zaspokaja swoje niemieszczące się w małomiasteczkowych normach potrzeby w luksusowej agencji towarzyskiej. Tak, to są teksty przede wszystkim o kobietach - w końcu to one postrzegane są jako te bardziej związane z przyrodą, częściej odpowiadające na zew Matki Natury.

Madame Zero... mówi o kobietach oraz ich rozczarowujących małżeństwach, niespełnionym macierzyństwie, zaniedbanym życiu erotycznym. Niestety takie podsumowanie bardzo je upraszcza, bo bohaterowie tekstów Hall nie są tak zwyczajnie nieszczęśliwi. Każdy z nich doświadcza małej apokalipsy - raz ledwie zauważalnej, raz wstrząsającej całym światem. A nasz świat przecież nie potrzebuje wcale wielkich powodów, by się zawalić. Czasem wystarczy spacer niebezpieczną trasą, nieprzemyślane słowo, niewielka biologiczna zmiana w ciele. Czytając te teksty, wielokrotnie zastanawiałam się nad motywacją działań bohaterów - po co, dlaczego popełniają takie błędy? Ponieważ to takie ludzkie. Byle potknięcie wystarczy, by wypaść z surowych norm kultury i dać się pochłonąć nieuporządkowanym, pierwotnym siłom. Znudzili się, potrzebowali tego? Może. Może czasem koniec świata nadchodzi po to, by pozwolić usłyszeć nieustające wołanie natury.

W opowiadaniu Później jego duch autorka pokazała świat po apokalipsie. Większość ludzkości wyginęła, a po wymarłych i zrujnowanych miastach hulają bardzo silne wiatry. Bohater tego tekstu nie poddaje się śmiercionośnemu żywiołowi i całą energię poświęca poszukiwaniom pewnej sztuki Shakespeare'a. Czy kultura pozwoli człowiekowi przeżyć konfrontację z naturą? Tego nie możemy być pewni. Wyjście po książkę podczas huraganu wydaje się jednocześnie głupie i romantyczne. Być może sztuka jest w stanie przetrwać dłużej niż jej twórcy, ale nie potrafi ocalić życia. Mimo spędzonych wspólnie tysiącleci, świat rządzony wyłącznie prawami przyrody jest rzeczywistością, której już nie rozumiemy.

Anna Tomczyk

• Sarah Hall, Madame Zero i inne opowiadania
• tłum. Dobromiła Jankowska
• Wydawnictwo Pauza

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2019