Decyzję o poświęceniu wielu lat życia biografii Osieckiej Felberg podjęła z wielu powodów. Jednym z nich był frustracja wypływająca ze stosunkowo niewielkiego zainteresowania diarystyką pisarki. Innym - utrwalenie popkulturowego obrazu autorki jako alkoholiczki ze skłonnością do romansów "na zakładkę" i wyrodnej matki. Z tym obrazem biografka postanowiła walczyć - chociażby ukazując Osiecką jako bohaterkę, która model macierzyństwa wykształciła na podstawie tradycji rodzinnych. Na co Felberg zwracała uwagę w rozmowie z "Książkami" - modelu "matki dochodzącej" w kulturze polskiej Osiecka wcale nie wymyśliła (jak twierdzą niektórzy), był on już głęboko zakorzeniony w XIX-wiecznej literaturze i życiu literackim. Osiecka od najmłodszych lat musiała zresztą mediować między zdradzającym ojcem a upokorzoną matką. Przez to, że w dzieciństwie wymagano od niej zdecydowanie zbyt wiele i napatrzyła się na antywzorce, w późniejszym życiu zmagala się z różnego rodzaju deficytami. A to bezpośrednio prowadziło do tego, że powtarzała błędy swojej babci, Kazi, która porzuciła matkę i ciotkę Agnieszki, a także nie potrafiła dochować partnerskiej wierności.

Felberg w pierwszym tomie biografii ukazuje kluczowe doświadczenia młodości, które ukształtowały Osiecką, jaką znamy (choć często znamy ją dość powierzchownie). Poznajemy 12-latkę, która zajmowała się sytuacją geopolityczną na Półwyspie Koreańskim, czytała "Przeminęło z wiatrem" i rozważała nad samospełnieniem na podstawie życiorysu Marii Skłodowskiej-Curie. Dowiadujemy się, że Osiecka od wczesnych lat borykała się z miażdżącym nadbagażem destruktywnych emocji (które szybko zaczęła uciszać alkoholem), skłonnościami do nieustannego roztrząsania każdego wydarzenia i każdej myśli na czynniki pierwsze. Jako nastolatka kwestionowała dogmaty socrealizmu. Jak tysiące rówieśników i rówieśniczek została przez stalinizm ograbiona z młodości, która jako romantyczny mit upadła wraz z powstaniem warszawskim.

Pierwsza część wielkiej historii Osieckiej zawiera w sobie w końcu rozkwit literatki zarażonej zgryźliwością Gałczyńskiego, którego na początku lat 50. poznała z "Teatrzyku Zielona Gęś". Dla Osieckiej ironia i absurd były naturalną reakcją na kryzys wartości i jakiejkolwiek autentyczności w sferze publicznej. A pole do popisu zapewniała literatura. Dzięki Felberg poznajemy genezę poetyki autofikcji, która w następujących dekadach miała zostać nadrzędną kategorią w diarystyce artystki. Autofikcja nie tylko pozwalała jej odzyskać siłę i sprawczość wobec dojmującego poczucia niemocy, ale też stała się bronią w walce z nonsensami rzeczywistości politycznej, w której przyszło jej dojrzewać i spędzić lwią część dorosłości.

Spotkanie z naukowczynią nie tyllko stwarza dla osieckologów, osieckolożek i osieckofanów okazję do porozmawiania o życiu i twórczości gigantki polskiej piosenki artystycznej, ale też do zastanowienia się nad autofikcją jako ważną kategorią literacką. W XX i XXI wieku stała się ona głosem osób na różne sposoby wykluczonych - kobiet, homoseksualistów, czarnych, Żydów, osób niebinarnych, uchodźców czy dzieci. Spotkanie z pisarką poprowadzi Agnieszka Gajewska z IFP UAM.

Karolina Felberg, doktorka nauk humanistycznych, jest krytyczką literacką i historyczką literatury. Specjalizuje się w XX-wiecznej i najnowszej literaturze kobiecej, autobiografizmie, współczesnej poezji i dramacie audialnym. Współtworzy podcasty kulturalne Nowy Tygodnik Kulturalny oraz Czytelniczki. Publikowała m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Pamiętniku Literackim", "Odrze", "Teatrze" czy "Kulturze Liberalnej". W roku 2009 wydała książkę "Melancholia i ekstaza. Projekt totalny w twórczości Andrzeja Sosnowskiego". Znana jest jednak przede wszystkim jako jedna z największych znawczyń twórczości Agnieszki Osieckiej. W roku 2015 nakładem Domu Wydawniczego PWN ukazała się jej książka "Koleżanka. Wspomnienia o Agnieszce Osieckiej", zbiór wspomnień i wypowiedzi na temat artystki. "Osiecka. Rodzi się ptak", książka wydana przez Znak Literanova, to pierwszy tom wieloczęściowej biografii autorki.

Jacek Adamiec

• Zamek Czyta X Poznańskie Targi Książki: Spotkanie z Karoliną Felberg wokół książki "Osiecka. Rodzi się ptak".
• 8.03, g. 16
• CK Zamek, Sala Wielka
• bilety: 7 zł

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2025