"Donbas, powstań" to tekst powstały na bazie archiwalnych wywiadów publikowanych w prasie i w mediach społecznościowych, wśród których znalazł się m.in. zapis rozmowy z Aleksandrem Duginem będącym wówczas ideologiem Putina. Jurov był przez niemal trzy miesiące więziony w Słowiansku - pomimo że nie zawarł w tekście prywatnych wspomnień, opresyjne doświadczenia związane z przymusowym pobytem w więzieniu miały swój udział w kształtowaniu narracji tekstu. 

"Noworosja" to termin wywodzący się z XVII wieku, którym określano obszary Dzikich Pól zdobyte przez Imperium Rosyjskie podczas wojen z Turcją. Nazwa ta w oficjalnym obiegu funkcjonowała do 1917 roku i rewolucji lutowej - po tym czasie przestała być używana, jednak pojawiały się dążenia do przywrócenia owego terminu. Dziś Noworosję rozumiemy w zupełnie inny sposób - pod tą nazwą w 2014 roku na Ukrainie powstała partia polityczna i organizowano liczne wiece propagujące federalizację Ukrainy. Jednym ze skutków tych działań był późniejszy konflikt zbrojny, czyli wojna w Donbasie, do której odwołuje się Jurov. W swoim tekście konfrontuje nieistniejącą, utopijną Noworosję z przejmującą codziennością mieszkańców Donbasu, która nie miała praktycznie nic wspólnego ze słowami padającymi z ust urzędników państwowych.

"Bajka o Noworosji" przedstawia Ukrainę jako państwo znikające, arenę wojskowych konfliktów, które pozostają w oczach Europejczyków nierozpoznane. W tekście kuratorskim Monika Szewczyk zaznaczyła, że "Ukraina znika z naszego pola widzenia" i właśnie takie doświadczenie towarzyszy wystawie - czegoś przejmującego, ale nie do końca uchwytnego, czegoś przemijającego. Charakter zaprezentowanych w Arsenale prac oscyluje wokół tematów takich, jak tożsamość narodowa, pamięć zbiorowa i indywidualna czy konsekwencje płynące z realizowania konkretnej polityki, a znajdujące odzwierciedlenie na gruncie społeczno-kulturowym.

Zestaw prac tworzy bardzo subtelną, niemal konceptualną całość o silnej, zaangażowanej wymowie. Najbardziej uderzająca w swej rzeczowości jest seria filmów "Uzbrojeni i niebezpieczni" autorstwa Mykola Ridnyi, która opowiada krótkie historie młodych ludzi i ich postawy dotyczącej niezwykle aktualnego w ostatnim czasie problemu militaryzacji społeczeństwa. To także portret zwykłych obywateli, którzy pomimo militarnej mobilizacji stają się prowadzić normalne, niczym niezakłócone życie - pokazuje to także skalę problemu nieświadomości czy nawet niezrozumienia istoty "wojny toczącej się w tle", która jest bagatelizowana przez media nie tylko na świecie, ale także na Ukrainie.

Oprócz wspomnianego filmu na wystawie znalazły się także prace Lady Nakonechnej oraz Nikity Kadana, który definiuje swoją działalność jako zakorzenioną wśród ukraińskich artystów nowej generacji. Kadan w swej twórczości silnie akcentuje wątki związane z pamięcią zbiorową i polityką historyczną. W Arsenale zaprezentował m.in. stopione kawałki szyb. "Wystawa_Exhibiton" to wizualny zapis działań zbrojnych toczących się w Ługańsku. Stopione kawałki szkła zyskują miano historycznego artefaktu, swoistego świadka przeszłości - zaprezentowana na białej, podświetlonej gablocie odczytywane są jednak jako estetyczne dzieło sztuki funkcjonujące bez konkretnego kontekstu. Dla widzów świadomych kontekstu wystawy, stopione fragmenty szyb stają się zapisem tragedii związanej z wojną prowadzoną na Ukrainie, to bierni świadkowie codziennie powtarzających się tragedii. Dla tych, którzy na "Bajkę o Noworosji" trafią przypadkiem, praca Kadana będzie źródłem estetycznej przyjemności płynącej z konceptualnego projektu dzieła.

Specyfika prac znajdujących się w wystawowej przestrzeni Arsenału jest nienachalną, lecz wymowną prezentacją wewnętrznych zmian w państwie, nieustannie trwającego konfliktu zbrojnego i zachodzących w jego wyniku zmian społecznych. Konceptualizm zgromadzonych dzieł sztuki zapewnia nam komfortowy i tym samym niezwykle niebezpieczny wybór - którą Ukrainę chcemy widzieć?

Klaudia Strzyżewska

• "Bajka o Noworosji"
• udział biorą: Lada Nakonechna, Nikita Kadan, Mykola Ridnyi
• Galeria Miejska Arsenał
• wystawa czynna do 1.09
• wernisaż: 21.06
• kuratorka: Monika Szewczyk

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2019