Kuratorką wystawy jest Justyna Olszewska, która o kosmosie, a dokładniej - o wszechobecnym gwiezdnym pyle - opowiadała już dwa lata temu w Galerii Fotografii pf. Tym razem, w Sali Wystaw, Olszewska przy współpracy z Dominiką Karalus i Wojciechem Luchowskim (odpowiedzialnym także za aranżację wystawy), podniebnymi ścieżkami oprowadza nas z jednej strony po bezkresie Kosmosu, z drugiej zaś wskazuje miejsca na mapie Poznania, które otwierają drogę do (nomen omen) odkrycia kosmicznych tajemnic ukrytych w stolicy Wielkopolski. Anna Hryniewiecka, dyrektorka CK Zamek, mówi: - Tą wystawą poszerzamy zwyczajowe skojarzenia z Zamkiem. Akcentujemy fakt, że nauka to część kultury, a zjawiska przyrodnicze fascynują nie tylko naukowców i naukowczynie, ale także artystów i artystki, których poszukiwania często się krzyżują i wzajemnie inspirują. W obu zawodach niezbędna jest wyobraźnia, by móc stworzyć wizję czegoś, co jeszcze nie istnieje, nazwać to, co do tej pory nazwy nie miało.

Co zatem zobaczymy na samej wystawie? W holu powita nas praca Justyny Olszewskiej - model satelity Ajisai, który został wystrzelony na orbitę okołoziemską w 1986 roku. Model został wykonany ze stali, sklejki i luster (które nawiązują do sposobu funkcjonowania satelity, nie generuje on bowiem własnego światła, a wyłącznie odbija padające promienie). Wykonano go w rozmiarze rzeczywistym, praca jest interaktywna. Pierwsza, mniejsza sala została poświęcona Księżycowi, który wita nas, wychodząc z półmroku panującego w przestrzeni. Oprócz kolejnego modelu, tym razem Srebrnego Globu, możemy przyjrzeć się fazom Księżyca, zapoznać z historią badań czy prześledzić księżycowe wątki obecne w komiksach, zabawkach, literaturze oraz filmach.

Prawdziwie fascynująca podróż rozpoczyna się w głównej przestrzeni Sali Wystaw. Znajdziemy tam zarówno prace artystyczne, jak i modele rakiet czy wyniki badań naukowych. Organizatorzy przygotowali też szeroki wybór książek, artykułów i plansz z infografikami wykonanymi przez Agatę Kulczyk, z którymi można zapoznać się podczas wystawy - kolekcja ta ma ewoluować z kolejnymi tygodniami projektu. W ramach projektu został zaprezentowany m.in. wizualny performans Arkadiusza Nowakowskiego, który snuje rozważania na temat czasu i ruchu czy instalacja Mała Apokalipsa Przemysława Jasielskiego - na zniszczonym laptopie wyświetla się film portretujący upadek meteorytu, który z kolei można obejrzeć pod mikroskopem elektronowym. Nie mogło zabraknąć także kapsuły obserwatorium astronomicznego, w której zgromadzono starodruki z kolekcji Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w tym jeden z dwunastu egzemplarzy De revolutionibus orbium coelestium Mikołaja Kopernika.

Na zwiedzanie Nie to niebo radzę zarezerwować więcej czasu, właśnie ze względu na wcześniej wspomniane plansze z infografikami, które są kopalnią informacji wszelakich. Pozwalają prześledzić ważniejsze osiągnięcia astronomii i trwających aktualnie projektów, m.in. dearMoon. Projekt ten jest finansowany przez japońskiego miliardera Yusako Maezawę - wraz z wybranymi artystami planuje wybrać się w podróż wokół Księżyca tylko po to, by znaleźć inspirację do stworzenia nowych dzieł sztuki. Na wystawie można także przyjrzeć się figurom Widmanstättena, czyli charakterystycznym cechom skał z Kosmosu, widocznym w przekroju prawdziwego meteorytu czy łaziki (które każdy i każda z nas może zbudować w domu) wykonane przez koło naukowe Politechniki Poznańskiej. Dowiemy się także kiedy powstaje rój meteorów, jak przebiegała historia budowy rakiet, poznamy wreszcie lokalne miejsca, które warto odwiedzić, jak chociażby Obserwatorium Astronomiczne, które organizuje wykłady otwarte i pokazy nieba.

To oczywiście zaledwie kilka wątków, które porusza projekt Nie to niebo. Wystawa, choć bardzo intensywna pod kątem dostarczanych informacji, błyskawicznie połyka widza i wciąga swoją wielowątkowością. Interesujące są nie tylko same prace czy prezentowane dane, ale i dopracowany w każdym calu sposób aranżacji przypominający z jednej strony laboratorium, z drugiej centrum dowodzenia. Projekt Olszewskiej to także zwrócenie uwagi na działalność i znaczenie poznańskiego środowiska w kontekście dokonań astronomicznych. Wystawie towarzyszy bogaty program edukacyjny - oprócz możliwości zwiedzania jej z przewodnikiem, organizatorzy zachęcają do udziału w warsztatach (nie tylko dla dzieci, ale także dla dorosłych) czy wreszcie do wzięcia udziału w wykładach i spotkaniach, także literackich. Przykładowo, 18 marca w Sali Wielkiej odbędzie się spotkanie z Arturem B. Chmielewskim, konstruktorem sond kosmicznych i kierownikiem misji międzyplanetarnych, który obecnie pracuje nad misją OASIS. Jako że Nie to niebo to projekt interdyscyplinarny, nie zabraknie także wykładów uniwersyteckich.

Informacje o wydarzeniach towarzyszących można znaleźć na stronie internetowej CK Zamek oraz w mediach społecznościowych. Gorąco zachęcam do zatrzymania się i spojrzenia na Kosmos (i nie tylko) przez pryzmat wystawy - zdradzę tylko, że słowo "Posnania" nabierze dla każdego i każdej z Was zupełnie nowego znaczenia!

Klaudia Strzyżewska

• Wystawa Nie to niebo
• kuratorka: Justyna Olszewska (Instytut Obserwatorium Astronomiczne UAM w Poznaniu)
• Sala Wystaw, CK Zamek
• bilety: 15 i 20 zł oraz 26 zł (zwiedzanie z audioprzewodnikiem)
• czynna do 2.07

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023