Dlaczego Mediations Biennale jest festiwalem wyjątkowym? Nie tylko dlatego, że to największy w Polsce i jeden z większych w Europie Środkowej festiwali sztuki współczesnej, ale również dlatego, że jego idea jest unikatowa. Nie jest to, jak większość imprez tego typu, festiwal ogólnie eksplorujący sztukę aktualną z redefiniowanym co edycję głównym zagadnieniem. Są oczywiście hasła przewodnie, ale całość zawsze opiera się na spójnych fundamentach - na dialogu międzykulturowym. Poznańskie biennale to nie tylko święto sztuki, ale także, a może przede wszystkim, międzykulturowe miejsce dyskusji. Twórcy wydarzenia, mówiąc o genezie festiwalu, wspominają międzynarodową konferencję Cywilizacja i Kultura, która odbyła się w naszym mieście w 1989 roku. A więc u korzeni znajdujemy dialog. A co potem? Rozwinięciem stał się zainicjowany w 1993 roku festiwal sztuki Inner Spaces, na którego kanwie w 2007 roku zorganizowano Asia - Europe Mediations. Wystawa, która pokazywała Polskę jako kraj będący pod wpływem kultury tych dwóch kontynentów, była zarazem pomostem łączącym zakończoną serię Inner Spaces z zupełnie nowym i jeszcze bardziej otwartym na dialog Mediations Biennale. Dzięki niemu do Polski zawitało wielu znakomitych artystów z całego świata, a Poznań raz na jakiś czas nasycał się sztuką współczesną.

Biennale od początku organizowane było z rozmachem, ale nie chodzi tu o efektowność, a raczej o różnorodność i jakość artystycznego przekazu. Na początku głównym nurtem był dialog Europy z Azją, który w 2012 poszerzony został o kontekst Ameryki Północnej i Południowej. W tym roku, nadal korzystając z artystycznych zasobów Azji i Europy, organizatorzy planują zaprezentować też prace artystów z Bliskiego Wschodu.

Podstawy tożsamości

Temat tegorocznej edycji, Fundamental, odnosi się do fundamentów wolności, tożsamości oraz dążenia do integralności społeczności i ich kultury. Może wydawać się, że pojęcie to dotyczy przede wszystkim tradycyjnych wartości i  jest właściwe dla konserwatyzmu, ale kiedy włożymy je w kontekst różnorodności kultur, jego wydźwięk się diametralnie zmienia. Okazuje się bowiem, że to, co dla nas podstawowe i oczywiste, w innych kręgach kulturowych staje się zupełnie nie do przyjęcia. Możemy spodziewać się, że podczas biennale będziemy świadkami weryfikacji pojęć przez przeciwstawianie różnych perspektyw. Zaprzeczanie wartościom i zastępowanie ich innymi.

Postępujące ujednolicanie kulturowe sprawiło, że coraz częściej zaczynamy się spotykać z postawami radykalnymi, starciem odmienności i walką o niezależność. Z jednej strony mamy niemal całkowite zatarcie indywidualnych cech na rzecz lepszej komunikacji i otwartych granic, z drugiej powrót do pierwotnych podziałów następujący z rewolucyjną porywczością. Żyjemy w czasach napięć, a artyści podczas biennale będą się tym napięciom przyglądać z własnej perspektywy, prezentując swoje poglądy na fundamentalne wartości, które ukształtowali, poruszając się na różnorodnych płaszczyznach kulturowych. 69 artystów z 23 krajów, m.in. Izraela, Japonii, Chin, Niemiec, Słowacji, Francji, Włoch, Ukrainy, Belgii, Węgier oraz Polski, będzie szarpać za struny współczesnego świata i nasłuchiwać oddźwięku. Dzięki takiemu podejściu obraz, który wyłoni się z ich dialogu, będzie miał szanse stać się pełniejszy.

Dialogi i konfrontacje

Program biennale ułożyło 8 kuratorów: Drorit Gur Arie, Andrea Hilger, Harro Schmidt, Tomasz Wendland, Miriam Syowia Kyambi, Valentina Gioia Levy, Risa Takita oraz Juraj Čarny. Główna wystawa zostanie zaprezentowana w Muzeum Narodowym, a prace na niej pokazane - jak zapowiadają organizatorzy - podejmą dialog ze sztuką z aktualnej kolekcji instytucji. W ten kontekst spróbują wpisać się artyści tacy jak Anisa Ashkar, Pravdoliub Ivanov, Andita Purnama czy chociażby Piotr Bosacki. Podobna konfrontacja nastąpi w Muzeum Archidiecezjalnym, z którego zbiorami dialog podejmą między innymi Yosef Joseph Dadoune, Matus Lanyi czy Verena Rempel. Istotne treści mają pojawić się też w spotkaniu sztuki współczesnej z miejscami naznaczonymi historią i refleksją, jak na przykład zamek cesarski, a w nim gabinet Hitlera czy klasztor Jezuitów. W pawilonie Nowa Gazownia z kolei swoje projekcje zaprezentują Carla Chan, Fontana Giovanni oraz Ho Wei-Ming.

Czytanie znaków

Równie ważną jak artystyczna częścią biennale będzie konferencja, w tym roku nazwana Debatą fundamentalną. W Concordia Design 2 października dyskutować będą artyści i kuratorzy, ale także wolnomyśliciele, przedstawiciele instytucji akademickich i kulturotwórcy. Sami widzowie także będą mieli okazję podjąć dialog z artystami oraz naukowcami i innymi prelegentami zaproszonymi do dyskusji w ramach spotkań w Klubie Biennale w Nowej Gazowni.

Wśród wydarzeń towarzyszących planowane jest także spotkanie Wielkopolskiego Okrągłego Stołu Kulturotwórców (WOSK), podczas którego podjęta zostanie debata na temat współczesnej sztuki i problemów, z jakimi musi borykać się świat sztuki, a także sympozjum w ramach Forum Mecenatu Kulturalnego. Poza dyskusjami biennale towarzyszyć będą liczne projekcje filmów, działania performatywne, a także koncert zespołu Ulyana Ethno Quintet.

Bogusz Bogatko

• 5. Mediations Biennale Poznań "Fundamental"
• 1-30.10
• Muzeum Narodowe, CK Zamek, Muzeum Archidiecezjalne, Galeria U Jezuitów, Nowa Gazownia