Kultura w Poznaniu

Kultura Poznań - Wydarzenia Kulturalne, Informacje i Aktualności

opublikowano:

W Poznaniu wszystko gra

Chyba nie ma osoby, która nie miałaby nigdy do czynienia z jakąś grą - czy to byłyby kierki, czy Carcassonne, siatkówka czy Wiedźmin, berek czy Warhammer. Areną gier bywa zwyczajne podwórko, boisko sportowe, plansza albo świat wirtualny. A czy przestrzenią rozgrywki może być miasto? Jak najbardziej! Witamy w świecie gier miejskich.

, - grafika artykułu
Gra "Aresztuj generała", fot. Anna Filipiak

Poznań to dobre miejsce dla graczy, którzy mają tutaj kilka swoich ulubionych imprez. Międzynarodowe Targi Poznańskie przyciągają wielbicieli gier komputerowych podczas Poznań Game Arena, miłośnicy gier RPG nie opuszczają kolejnych edycji Pyrkonu, a fani planszówek tłumnie odwiedzają Festiwal Gier Planszowych GRAnat. Nic więc dziwnego, że swoje miejsce w stolicy Wielkopolski znalazły również gry miejskie.

Klasyczne gry miejskie, zwane też jednorazowymi lub eventowymi, to kilkugodzinne imprezy plenerowe, w których bierze udział od kilkunastu do nawet kilkuset uczestników. Istotę zabawy najlepiej obrazuje popularne hasło "Miasto to plansza". Wyobraźmy sobie, że Poznań to gigantyczna plansza do gry, ratusz, fara i katedra to figury na niej ustawione, a gracze są pionkami. Pojawiają się też pionki w innych kolorach - pozostali gracze oraz łącznicy-animatorzy. W trakcie gry, przemieszczając się po ulicach, placach czy parkach, rozwiązujemy zadania i zdobywamy punkty albo informacje potrzebne do ukończenia zabawy. Podobnie jak w popularnych planszówkach rozgrywka toczy się według określonych reguł, zwanych tu "mechaniką" lub "silnikiem gry". Elementem spajającym całość jest fabuła: opowieść o uczestnikach zabawy, świecie, w którym się znaleźli, i celu ich zmagań. W praktyce może to wyglądać tak: pod ratuszem pojawia się mężczyzna w prochowcu z różą w ręku. Nagle podchodzi do niego kilkanaście osób - agentów polskiego wywiadu, którzy odbierają rozkazy i ruszają w miasto. Przed nimi zestaw trudnych zadań, z którymi muszą się zmierzyć, by w finale aresztować wrogiego szpiega...

Sprzedawanie emocji

Udział w grach daje graczom sporo frajdy, a rywalizacja podnosi poziom adrenaliny i wyzwala sporo emocji. Atrakcyjna formuła pozwala w lekkiej formie przedstawiać zróżnicowane, często niełatwe zagadnienia - na przykład wątki historyczne, ekonomiczne czy społeczne. Gry przełamują schematy: bawiąc - uczą, i robią to w lekkim, niebelferskim stylu. Udział w nich stanowi doskonałą lekcję współpracy. Zaletą gier jest też kształtowanie atrakcyjnego wizerunku miasta. Wśród mieszkańców gry przyczyniają się do budowania tożsamości lokalnej. Kto choć raz wziął udział w grze miejskiej, na pewno nie powie o swoim fyrtlu, że nie ma w nim nic ciekawego.

Gra warta świeczki

Czy da się sformułować przepis na dobrą grę? Z pewnością powinna mieć dopracowany scenariusz z atrakcyjną fabułą, która zachęca graczy do "zanurzenia" w wykreowanym świecie i dopinguje do zwiększonego zaangażowania. Jakie historie poznają uczestnicy poznańskich gier? W Raporcie z oblężonego miasta przenieśli się w czasy stanu wojennego, a ich zadaniem było przekazanie światu informacji o trudnej sytuacji Polaków. Gra Eureka opowiadała historię fikcyjnego bohatera, który w zniszczonej kamienicy znalazł traktat słynnego alchemika. Z kolei w grze Posnania Elegans Civitas wszystko zaczęło się od starego pamiętnika i tajemniczej skrzyni ukrytej gdzieś w podziemiach kościoła farnego... Inspiracją może być życiorys konkretnej osoby (gra Operacja W. W. z okazji rocznicy urodzin Wincentego Wierzejewskiego) albo książka (gra Kryptonim Posen oparta na motywach powieści Piotra Bojarskiego). Dobrze sprawdzają się też wątki detektywistyczne. W poznańskich grach szukano już złodzieja cesarskiego diademu, zaginionego patrona najsłynniejszej ulicy miasta, a nawet... Gwiazdora, porwanego przez komercyjnego Santa Clausa. Zazwyczaj dominują wątki historyczne, ale pojawiają się też inne tematy: zrównoważony rozwój (niedawno zakończona gra CelujeMY w jutro!), książki (Zaczytani w drodze), sztuka (Muzyczny Poznań), a nawet wzornictwo (Arena Design). Gry bywają wykorzystywane jako niestandardowy przewodnik dla nowych mieszkańców Poznania: studentów i migrantów (Międzynarodowa Gra Miejska).

Kolejnym atutem gier są atrakcyjne tytuły. Takie hasła jak Pierwszy Stopień Poznania, Pojzn, tej!, Gdzie jest Kaponier czy Wyścig Powstańców intrygują i łatwo wpadają w ucho. Kluczowym elementem tworzącym odpowiedni klimat są przebrani animatorzy. Starannie dobrane rekwizyty, stylowe kostiumy i sugestywna (nomen omen) gra aktorska sprawiają, że spotkania ze średniowiecznym katem, szlachcicem albo tajemniczym powstańcem na długo pozostają w pamięci. Wśród wielu innych składników dobrej gry warto jeszcze podkreślić rzecz z pozoru oczywistą: dopracowane zadania. Najlepiej, gdy są zróżnicowane, angażują całą grupę i wykorzystują warunki lokalne.

Na miejskiej planszy

W roku 2006 zainaugurował swą działalność zespół gramiejska.pl, jedni z pionierów gier miejskich w Polsce. Do dziś pozostają najaktywniejszym organizatorem gier w Poznaniu z kilkudziesięcioma scenariuszami na koncie. Znakiem rozpoznawczym grupy, dowodzonej nieprzerwanie przez Szymona Dąbrowskiego, pozostają scenariusze historyczne, mocno osadzone w poznańskich realiach. Gramiejska.pl zorganizowała m.in. serię gier na temat powstania wielkopolskiego. Przez lata gry były też ważnym elementem kultywowania pamięci o pogromcach Enigmy. Hasło Łamacze szyfrów wiąże się z grami miejskimi, turystycznymi, grą planszową Wydawnictwa Miejskiego Posnania oraz internetową grą kryptologiczną. Nic więc dziwnego, że również niedawnemu otwarciu Centrum Szyfrów Enigma towarzyszyła premiera gry Tajemnice kursu szyfrów.

Wśród organizatorów gier miejskich w Poznaniu pojawiają się instytucje publiczne (np. Instytut Pamięci Narodowej), szkoły, uczelnie i organizacje studenckie. Wiele gier powstało dzięki zaangażowaniu organizacji pozarządowych. Część rozrywek ma charakter otwarty, inne są adresowane do konkretnych grup, jak gra Ponadczasowi. Śladami dawnych lat, w której poznańscy seniorzy odkrywali na nowo zakamarki Rataj.

W gronie organizatorów gier i podobnych aktywności w Poznaniu nie sposób pominąć harcerzy. Okręg Wielkopolski Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej stworzył m.in. cykl gier Zakonspiruj Poznań, rozgrywających się w realiach II wojny światowej. Wśród poznańskich imprez najdłuższymi tradycjami może się poszczycić Bieg Nocny, organizowany przez Hufiec Poznań Siódemka Związku Harcerstwa Polskiego od roku 1980! Skalę przedsięwzięcia pokazują liczby opisujące jego przedostatnią edycję: 3 trasy, 500 uczestników, 200 punktów. Jubileuszowa, 40. edycja imprezy wraca na ulice Poznania już niebawem, 19 listopada. Po zachodzie słońca odbywają się też biegi na orientację w ramach cyklu Poznaj Poznań Nocą, organizowanego od roku 2012 przez Stowarzyszenie Biegaj z Mapą. Areną zawodów są poznańskie parki oraz osiedla. W tegorocznej edycji Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego zgłoszono projekty zakładające powstanie Zielonego Punktu Kontrolnego -  stałej infrastruktury do imprez na orientację (tablic i słupków kontrolnych) w lasach Miłostowa, Naramowic i Zielińca.

Gry miejskie mają sporo elementów wspólnych z innymi współczesnymi aktywnościami, takimi jak pokoje zagadek (escape roomy), geocaching czy fabularyzowane zwiedzanie. Nic więc dziwnego, że pojawiają się również w ofercie poznańskich przewodników miejskich (m.in. City Event Poznań). Gracze mogą wziąć udział w poszukiwaniach poznańskich koziołków albo zaginionego pracownika firmy, aplikować na stanowiska kierownicze dawnego Browaru Huggera, uczestniczyć w wyścigu powstańców albo poznawać miasto z wykorzystaniem rozmieszczonych w terenie kodów QR. Organizatorami gier są także agencje eventowe. W takim przypadku często najważniejszym celem jest integracja uczestników. Gry stanowią również atrakcję wieczorów panieńskich lub kawalerskich - jako komercyjny produkt, a niekiedy samodzielne dzieło organizatora takiego spotkania.

Ze względu na znaczne nagromadzenie zabytkowych gmachów, duża część gier rozgrywana jest w rejonie Starego Rynku. Organizatorzy zapraszają też często graczy na plac Wolności, Ostrów Tumski i do Dzielnicy Cesarskiej. Rzadziej na miejsce rozgrywki wybierane są dzielnice poza ścisłym centrum miasta (seria Wildeckich Gier Miejskich). Zdarzają się gry organizowane w przestrzeniach zamkniętych, jak Gra Zamkowa, której areną były wnętrza dawnego zamku cesarskiego. Najczęściej gracze poruszają się pieszo, od czasu do czasu organizowane są gry rowerowe. W 2009 roku uczestnicy gry Przekrocz granice Poznania przemieszczali się tramwajami. Sam transport publiczny stanowił główny temat Komunikacyjnej Gry Miejskiej oraz gry Wyjście SMOGA.

Gry miejskie często stanowią element programu szerszego wydarzenia (gra w ramach Festiwalu Żupańskiego) albo projektu (gry Centrum Promocji Ekorozwoju). Sprawdzają się też doskonale jako alternatywna forma uhonorowania ważnych rocznic (gra Gdzie od lat kwitnie nauka na stulecie Uniwersytetu Poznańskiego). Scenariusze gier wiążą się z ważnymi imprezami (poznańskie mecze mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 r.) i nawiązują do istotnych wydarzeń (kradzież obrazu Moneta z Muzeum Narodowego w Poznaniu zaprezentowana w grze Plaża w Pourville). 

Kamieniem milowym rozwoju gier miejskich w Poznaniu był Międzynarodowy Festiwal Gier "Let's Play Poznań", zorganizowany w latach 2012-2013 przez Poznańską Lokalną Organizację Turystyczną i zespół gramiejska.pl przy współpracy Zebra Projekt i Departamentu Gier. W imprezie łącznie wzięło udział około 2300 osób. Przygotowano 120 gier - miejskich, turystycznych, rekreacyjnych i planszowych (również w wersji XXL), które zostały rozegrane w obrębie najważniejszych przestrzeni publicznych miasta (Stary Rynek, plac Wolności, plac Mickiewicza, Park Cytadela). Druga edycja festiwalu była okazją do wymiany doświadczeń z twórcami gier z innych krajów europejskich. Na festiwalu zainaugurowano warsztaty tworzenia gier, które od czasu do czasu powracają w różnych odsłonach. Później tematyka stała się elementem zajęć na niektórych poznańskich uczelniach.

W grach miejskich coraz częściej wykorzystuje się elementy świata wirtualnego. Już w latach 2012-2013 poznańska INEA zaprosiła do udziału w SpotHunterze - jednej z pierwszych na świecie gier mobilnych czasu rzeczywistego, łączących technologię mobilną z aktywnością w przestrzeni miejskiej. Zadaniem graczy było dostarczenie nagród do tzw. strefy zrzutu, jednocześnie unikając ich przejęcia przez rywali. Rok później w programie akcji Poznań za pół ceny pojawiła się gra Check-in Poznań, bazująca na mechanizmie tak zwanego meldowania się w obiektach uczestniczących w akcji. W wielu grach rywalizację miejską poprzedza etap internetowy, który jest szczególnie ważny ze względów edukacyjnych, ponieważ pozwala graczom zapoznać się w komfortowych warunkach z wiedzą przydatną w kolejnym etapie zabawy.

Gra w otwarte karty

W ostatnich latach szczególnie prężnie rozwijającą się formą gier miejskich są gry turystyczne, zwane niekiedy bezobsługowymi albo indywidualnymi. Takie gry mają formę drukowanej karty startowej (rzadziej aplikacji mobilnej), z którą gracze w dogodnym dla siebie czasie wędrują po mieście, rozwiązując kolejne zadania. Zasadniczą różnicą w stosunku do gier obsługowych jest więc brak animatorów i elastyczność terminu rozgrywki, co sprawia, że jest to dobra propozycja dla turystów. 

Większość poznańskich gier turystycznych należy do trzech popularnych grup. Propozycje zespołu gryturystyczne.pl charakteryzują się efektowną oprawą graficzną, historyczną tematyką i wykorzystaniem haseł, których odczytanie jest celem graczy. W przypadku Turystyczno-Rekreacyjnych Imprez na Orientację (TRInO) kartę gry tworzy szczegółowa mapa z zaznaczonymi określonymi punktami oraz zestaw pytań dotyczących tych punktów. Rozwiązując questy, gracze poruszają się według wierszowanych wskazówek, znajdują odpowiedzi na pytania, a w efekcie odgadują hasło końcowe, docierając do symbolicznego skarbu-pieczęci. Obecnie w Poznaniu funkcjonują 44 gry turystyczne (w tym 9 anglojęzycznych), 12 tras TRInO oraz 9 questów (m.in. pierwszy w Polsce quest tramwajowy Poznański Czerwiec "56 i jeden z nielicznych pisanych gwarą - Na hulajpecie bez Jeżyce). Niektóre gry rowerowe (Rowerem dookoła Poznania) i samochodowe (Powstanie Wielkopolskie. Zapomnianym bohaterom) obejmują zarówno obiekty w Poznaniu, jak i poza miastem.

Wśród pozostałych poznańskich gier wyróżniają się publikacje dawnego Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT (obecnie Poznańskie Centrum Dziedzictwa): Poznański Szlak Legend dla dzieci, Szachownica Tumska, Gra spacerowa Poznański flâneur oraz Misja Architektura, czyli gra z budującymi przykładami. Warto również odnotować wydawnictwa stanowiące skrzyżowanie gier i przewodników po mieście: Cztery żywioły i dwa koziołki, Przewodnik po Trakcie Królewsko-Cesarskim dla dzieci. Chodź, zobacz! oraz grę spacerową Zagadki Starego Rynku. Ofertę dla miłośników gier mają też poznańskie atrakcje przyrodnicze. Gra Wielka Przygoda w Wielkopolskich Ogrodach łączy ogrody Botaniczny i Dendrologiczny oraz Palmiarnię Poznańską, a w tej ostatniej i w Nowym Zoo można się wcielić w Odkrywcę Zdobywcę. Coraz częściej pojawiają się gry przygotowane w wyspecjalizowanych aplikacjach (Poznański Czerwiec 1956 po 65 latach w aplikacji Action Track). Kilka gier mobilnych powstało z przy użyciu bezpłatnego kreatora ze strony www.miastotoplansza.pl. Ciekawą produkcją jest Czas, który pozostał - kryminalno-fantastyczna mobilna gra z wykorzystaniem rozbudowanych nagrań dźwiękowych. Wśród nowych inicjatyw na uwagę zasługuje oferta Lock&Escape. W grach llluminati, Illuminati 2 oraz Koziołki, stanowiących twórcze rozwinięcie idei pokoju zagadek, gracze zamiast karty startowej korzystają ze specjalnego zestawu wypożyczanych rekwizytów.

Jeśli w piątkową noc albo sobotni poranek na Starym Rynku spotkasz grupki osób, szukających czegoś na fasadach kamienic albo wpatrujących się uparcie w jakieś tajemnicze zapiski, to znak, że właśnie trwa kolejna gra miejska. Następnym razem Ty też koniecznie podejmij wyzwanie i wejdź do gry!

Piotr Basiński

Więcej o grach miejskich i turystycznych w Poznaniu i Wielkopolsce:

www.gry.poznan.travel

www.miastotoplansza.pl

www.gryturystyczne.pl

www.regionwielkopolska.pl/questy

www.trino.pttk.pl

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021