Norwegia z turystycznych folderów to kraj fiordów i łososia. Na powierzchni ponad 324 tys. km kw. mieszka niecałe 5 mln ludzi. Złoża ropy naftowej i gazu zapewniły jej sukces ekonomiczny, który przełożył się na poziom życia mieszkańców. Według raportu Human Development Norwegia znajduje się w czołówce państw o najwyższej jakości życia. Obywatel znajduje się w centrum zainteresowania państwa od narodzin aż po grób, ma zapewnioną opiekę, pomoc w rozwiązywaniu problemów. Jest szczęśliwy, ale też świadomy nierówności społecznych i konieczności ich niwelowania. Gro Harlem Brundtland, autorka raportu ONZ "Nasza wspólna przyszłość" stwierdziła, że szczególną cechą Norwegów jest dobroć. Urzeczywistniona utopia?

Wstrząsy, które inspirują

Gdzieś pod tą powłoką dobrobytu i powszechnego zadowolenia czają się demony. To, co wydarzyło się 22 lipca 2011 r. na wyspie Utøya, nie było pierwszą zbrodnią, która wstrząsnęła Norwegią. Samobójstwa, kradzieże, działalność istniejącego od lat osiemdziesiątych gangu Tveity, rozwój neofaszystowskiego podziemia to zjawiska, o których zwykli obywatele chcieliby nie widzieć. Przypominają o nich jednak gazety czy magazyny. Stają się również inspiracją dla autorów norweskich reportaży i powieści kryminalnych.

Norweska literatura - znana głównie z książek noblistów Knuta Hamsuna i Sigrid Undset, dramatów Henryka Ibsena czy Jona Fosse oraz popularyzującego filozofię Josteina Gaardnera - wydała na świat grono uznanych na świecie autorów kryminałów. "Czerwony śnieg" Jo Nesbø, w którym autor mierzy się z niechlubną nazistowską przeszłością norweskich Quislingowców, został uznany za norweski kryminał wszechczasów. Ekranizację "Pierwszego śniegu" tego samego autora zapowiedział Martin Scorsese. Karin Fossum za "Utraconą" otrzymała w 2008 r. nagrodę Los Angeles Times Book Prize. W ostatnich latach popularność zdobywają też Kjetil Stensvik Østli, Kjell Ola Dahl oraz Thomas Enger - goście piątkowego spotkania w Kluboksięgarni Głośna.

Intrygi i zagadki

Kjetil Stensvik Østli w "Policjantach i złodziejach" wokół prawdziwej historii policjanta Johny'ego Brenny, próbującego dopaść bezczelnego złodzieja Pettera Hansena, rysuje obraz innej Norwegii. To kraj, który odcina się od wyedukowanej, mającej wszystko, znudzonej klasy średniej. Inspiracją do napisania tego pół kryminału, pół reportażu stały się przestępstwa dokonane w 2004 roku przez członków gangu Tveity: napad na bank w portowym Stavanger i zuchwała kradzież obrazów Muncha. Østli jest historykiem idei, religioznawcą i dziennikarzem publikującym w czołowych norweskich tytułach prasowych.

Kjell Ola Dahl - pisarz, były nauczyciel, z wykształcenia między innymi psycholog, mieszka z żoną na farmie nad jeziorem położonym 100 km od Oslo. W Polsce znany jest z serii kryminałów o parze detektywów: inspektorze Gunnarstrandzie i jego asystencie Franku Frølichu. Podobnie jak Nesbø sięga w "Mężczyźnie w oknie" do czasów okupacji.

Thomas Enger to pisarz, dziennikarz i kompozytor mieszkający w Oslo. Jego debiutancki "Letarg", którego głównym bohaterem jest pracujący dla norweskiej gazety internetowej dziennikarz po przejściach, Henning Juul, od razu po publikacji stał się bestsellerem. Intryga zawiązuje się wokół tajemniczej śmierci młodej dziewczyny, której zagadkę próbuje rozwiązać Juul.

Østli w "Policjantach i złodziejach" zagląda za kulisy norweskiej przestępczości zorganizowanej. Dahl i Enger wciągają czytelnika do świata fikcyjnego, ale wypełnionego wydarzeniami, które mogłyby zdarzyć się naprawdę. Skąd czerpią inspiracje? Dowiemy się już w najbliższy piątek.

Aleksandra Glinka

• spotkanie "Zbrodnia i kara po norwesku - fikcja i rzeczywistość"
• 19.10, g. 18
• Kluboksięgarnia Głośna (ul Św. Marcin 30/8-9)
• goście: Kjetil Stensvik Østli, Kjell Ola Dahl, Thomas Enger
• prowadzenie: Maria Krześlak