Wydana w 1936 roku Cudzoziemka uznawana jest za najwybitniejsze dzieło Kuncewiczowej, określane przez badaczy literatury "szczytowym osiągnięciem polskiej prozy psychologicznej tamtych czasów". Pięć lat przed jej wydaniem zmarła matka autorki, która była inspiracją do stworzenia postaci głównej bohaterki - Róży Żabczyńskiej. Jak pisała sama Kuncewiczowa: "Matka moja, od kilku lat już nieżyjąca, powoli zaczęła się stawać mitem. (...) Chciałam utrwalić jakiś prawdziwy obraz tej, która zaczynała mi spiżowieć w legendę".

Cudzoziemka ukazywała się najpierw w odcinkach w "Kurierze Porannym". Wielokrotnie wznawiana, przetłumaczona na kilkanaście języków, odniosła wielki sukces. Bruno Schultz pisał: "Kuncewiczowa zna wszystkie tajemnicze drogi, kręte przesmyki i ścieżki złości, wszystkie jej manifestacje i wybuchy, cała biedna, wysilona perfidia nieszczęśliwego, zaplątanego w siebie charakteru podpatrzona jest i oddana z niesłychaną maestrią". Powieść Kuncewiczowej to poruszający portret psychologiczny kobiety niespełnionej, zawiedzionej i nieszczęśliwej. To "opowieść o rozczarowaniu i nienawiści do świata, która zatruwa każdą chwilę życia" - podkreślali krytycy.

Na podstawie powieści powstał m.in. spektakl Teatru Telewizji w 1970 r. z Haliną Mikołajską w roli Róży Żabczyńskiej oraz film wyreżyserowany przez Ryszarda Bera w 1986 roku, w którym główną rolę zagrała Ewa Wiśniewska. W Teatrze Polskim spektakl realizują Katarzyna Minkowska (reżyseria) i Tomasz Walesiak (dramaturgia). - Na pierwszym planie w naszym spektaklu jest postać Róży, ale jej historia ma impakt na życie wszystkich wokół niej. I o ile w książce jest zdecydowanie postacią pierwszoplanową, to my staramy się pokazać też pozostałych członków rodziny w relacji z nią - mówi Tomasz Walesiak.

Reżyserka, Katarzyna Minkowska: - Najważniejsze jest w tej powieści chyba to, że nie została wymyślona. Powstała jako autobiograficzny zapis relacji autorki z matką. I nas bardzo interesuje właśnie jak Maria Kuncewiczowa ustawia się wobec całej sytuacji, gdzie umieszcza swoją postać - tłumaczy. I dodaje: - Nasz spektakl to próba odtworzenia tamtego świata, zrozumienia tego, co się w nim zadziało, jak funkcjonuje ta rodzina i z czym zostaną jej członkowie kiedy  matka odejdzie.

Twórcy na każdym kroku podkreślają aktualność powieści: - Nie chcieliśmy nadawać spektaklowi kostiumu historycznego, bo relacje rodzinne są tak aktualne i tak wnikliwie opisane przez autorkę, że z łatwością mogą się w nich odnaleźć współcześni - mówi Tomasz Walesiak. - Każdy z nas zna Różę ze swoich domowych relacji. Ta postać funkcjonuje w wielu rodzinach - dodaje Katarzyna Minkowska.

W spektaklu zobaczymy: Barbarę Krasińską, Monikę Roszko, Alonę Szostak, Kornelię Trawkowską, Mariusza Adamskiego, Michała Kaletę, Michała Sikorskiego i Andrzeja Szubskiego. Na żywo zagra Orkiestra Antraktowa Teatru Polskiego.

Sylwia Klimek

• Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej   
• reż. Katarzyna Minkowska
• dram. Tomasz Walesiak
• Teatr Polski, Duża Scena
• premiera: 9.10, g. 19
• kolejne spektakle: 10, 15-17.10

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021