"Bauman" Rosiaka pomyślany został jako praca poświęcona badaniu myśli socjologa i filozofa, jednego z najczęściej cytowanych w świecie naukowym Polaków, jako wyniku zmagań z doświadczeniami historii, nastrojów społecznych, tendencji, jakie w czasach młodości towarzyszyły kształtowaniu się poglądów bohatera. Poznańskość spełnia więc tutaj szczególną rolę. Sytuacja Żydów w latach tuż przed wojną była bowiem tutaj szczególna, zupełnie inna, jak pisze autor, niż na pozostałych terenach II Rzeczypospolitej. W czasie, gdy sanacyjna Polska nie chciała Żydów, starała się "kontrolować" ich udział w życiu publicznym, w Poznaniu działała harcerska organizacja Haszomer Hacair. Do niej w 1938 roku trafia Zygmunt Bauman.

Dzięki pracy Rosiaka skrupulatnie opartej na trudno dostępnych i mało popularnych źródłach historiograficznych, historia myśli intelektualnej Zygmunta Baumana jest także historią Poznania - przestrzeni, w jakiej mieszają się od 1935 roku prądy ogólnopolskie i wolnościowe, swobodnie działające organizacje myśli socjalistycznej czy wczesnoliberalnej. Ta opowieść, stanowiąca dużą część biografii, jest fascynująca. Nie dość, że pokazuje sposób, który widoczny jest w dziełach filozoficznych tworzonych przez Baumana przez całe profesorskie życie (wyemigruje z Polski na fali wyjazdów marca 1968, ale poznańskie doświadczenia zawsze będzie uważał za czas wolnej myśli i ludzkiego szacunku), to dzięki świetnemu zbalansowaniu warstwy ściśle merytorycznej i faktograficznej oraz wspomnieniowej stanowi fascynujący opis przedwojennej poznańskości na wygnaniu.

Refleksy tutejszej działalności Haszomer Hacair - idei ponadnarodowych, kosmopolitycznych, syjonistycznych będą znajdowały odzwierciedlenie w największych pracach Baumana - "Kulturze jako źródle praxis" czy wydanej w Poznaniu w 2006 roku jednej z najbardziej osobistych prac - "Moralności w niestabilnym świecie".

Praca Rosiaka to rzadki świetny przykład tworzenia biografii intelektualnej. Ten sposób pisania, popularny w Niemczech czy krajach anglosaskich, nie przywiązuje tak wielkiej wagi do wydarzeń i chronologicznego tworzenia portretu. Skupia większą uwagę na przenikaniu doświadczeń, wspomnień do idei, zasad pracy naukowej. W tego typu książkach autorzy nie obawiają się, może nieco dygresyjnego, problemowego wprowadzania rozdziałów poświęconych "okolicom życia" po to, by czytelnik nie tylko znał fakty czy potrafił zrekonstruować kalendarium życia, ale potrafił samodzielnie tropić refleksy idei, na które natrafiała w swoim życiu portretowana postać. To zadanie znakomicie spełnione zostaje w "Baumanie". Dariusz Rosiak poświęca bowiem wiele miejsca, by znaleźć odpowiedź na pytania w jaki sposób mimo cierpienia i bolesnego doświadczenia historii Bauman potrafił tworzyć swoje prace przez całe życie w oparciu o zasady pozytywizmu socjologicznego i pewnego futuryzmu społecznego. Wiele odpowiedzi sprowadza się właśnie do poznańskich "odprysków intelektualnych", starannie pielęgnowanych przez Profesora.

Dzięki tej biografii nie dość, że czytelnik ma szansę na poznanie historii życia jednego z największych myślicieli "niedawnej współczesności", to problemowy styl prowadzenia narracji staje się fascynującą wyprawą w świat wielkopolskich idei, marzeń, politycznych sporów. To doskonałe uzupełnienie i kapitalna wskazówka, by odnajdywać skojarzenia z dzisiejszymi popularnymi hasłami "Wolnego miasta Poznania".

A styl tej pracy, jej język, przejrzystość narracji są gwarancją tego, że czytelnik, choćby zupełnie nieobeznany (pewnie przy okazji lektury tej książki jedynie "jeszcze") z twórczością i wkładem Zygmunta Baumana w refleksję i filozoficzny globalny kształt rozważań nad kondycją współczesności, nie będzie przytłoczony warstwą informacyjną. Pisanie Rosiaka gwarantuje bowiem stanie się fascynatem historii poznańskiego Profesora. W nienachalny sposób z kart biografii przebija literacko czuła potrzeba wzbudzania zachęty w poznawaniu kolejnych lokalnych historii, faktów z życia wielkopolskiego środowiska intelektualnego, którego do końca życia bohater książki Zygmunt Bauman w żaden sposób nie porzucił.

Michał Pabian

• Dariusz Rosiak "Bauman"
• Wydawnictwo Mando

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2019