Przy okazji debiutu Sikory zwracano uwagę na to, jak mocno jej teksty związane są z działaniem języka i obrazu poetyckiego, który przeciwstawia się wykluczaniu, separowaniu, tworzeniu społecznego zniewolenia, obarczaniu "prawidłowymi" poglądami. Od czasu instrukcji dla ludzi nie stąd mieliśmy szansę na poznanie debiutanckiego tomu innej poetki, Zu Witkowskiej, który podejmuje podobne zagadnienia. Głosy tych dwóch autorek zaczęły z sobą korespondować. Witkowska postawiła przede wszystkim na obraz konkretnej sytuacji społecznej, zdarzenia wykluczającego. Z lektury Sikory mocniej wybrzmiewało zainteresowanie językiem i sytuacjami dyskursywnej przemocy. Fluid Witkowskiej znakomicie wypełniał obszar posługiwania się metaforą, ostrożnością opisu. Dialog tych głosów pozwolił na przyjrzenie się lepiej temu, jakim zagrożeniom i agresji poddawana jest chroniąca swoją wolność jednostka. Najnowszy zbiór Sikory wszyscy o nas mówią pomaga śledzić tę drogę, ale także dokłada kontekstów społecznych, obserwacji socjologicznych.

Teksty Sikory przywracają myślenie Pierre'a Bourdieu i jego przeświadczenie o wolności w społeczeństwie. Francuska filozofia wciąż pozostaje pod wpływem jego stanowczych przewidywań, że swoboda myśli ograniczona będzie wzorcami społecznych reprodukcji, wpływem otoczenia, poglądami płynącymi z głównych nurtów publicystycznych. Ostatnio o językowej sile tych mechanizmów wspomina Geoffrey de Lagasnerie, jeden z najciekawszych filozoficznych komentatorów rzeczywistości. Obciążenia języków i ideologii wydają się najtrudniejsze do pokonania.

Sikora skupia się w swoim kolejnym tomie na nieustannych zmaganiach z odpieraniem działania języka, z ciągłą obecnością hałasu normatywnych dyskursów otaczających jednostkę. Nie tylko protest, ale też wyraz zmęczenia tą walką znajdziemy w tekstach poetki. Ten tomik działa na poziomie dramaturgicznym, czyta się go jak historię świadomości, a ułożenie poszczególnych tekstów i to, jak korespondują ze sobą w lekturze kolejnych stron, podkreśla, że stan autorki wskazuje na rezygnację, osaczenie. Stroni od szybkich deklaracji. Umieszczony w środku tomu tekst wielki słownik wyrazów bliskoznacznych "traci" swoją protestacyjną moc i zyskuje poziom deklaracji wolności, przenosi uwagę z apelu na wyznanie.

Z tego miejsca w tomie wyłania się pozycja autorki, która w obecnym hałasie nakazów i pouczeń traci wolność i zmuszona jest do definiowania się w mechanizmie negatywnym. Anaforyczna kompozycja wiersza wskazuje, że osaczenie wywołuje opór i powoduje, że to odepchnięcie - nie chcę - okazuje się pierwszym działaniem dla ochrony tożsamości. Wyliczone tu języki prezesów klinik in vitro, obcych urzędników państwowych, elektoratów z niedoborami, arcybiskupów, ustaw i paragrafów są znakiem tego, jak przytłaczające jest świadome uczestnictwo w życiu społecznym, jak normatywne stało się pozostawanie w wolności, które dla Sikory oznacza walkę, a dopiero potem pozwala na samostanowienie.

Zwracając uwagę na wślizgujące się, mędrkujące języki płynące z ideologicznych przestrzeni, Sikora pozwala rzucić głębsze światło na swoje wcześniejsze teksty. Buduje sieć odniesień pomiędzy tym, co jednostkowe, a tym, co społeczne. Lektura tego tomu i obserwacje autorki dotyczące przenoszenia uwagi z jednostki na jej rolę jako reprezentacji grupy, usilnego podłączania wolności do tożsamości grupowych, pozbawiania wartości tego, co ulotne, samodzielne i nienormatywne, to znaczący komentarz także dla innych głosów poetyckich - nie tylko chętnie sięga się znowu po świetny Fluid Witkowskiej, ale po i ostatni tom Kamili Janiak. Zbiór wyraźnie koresponduje z tym, co dzieje się w polskiej prozie i debacie publicznej.

Michał Pabian

• Patrycja Sikora, wszyscy o nas mówią
• wyd. WBPiCAK

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023