Można zacząć od tego, że to on dał początek filmoznawstwu na UAM i napisał tak ważne dla tej dziedziny pozycje jak "Słowo w filmie. Historia-teoria-interpretacja" (1982), "Słownik terminów filmowych" (1994) czy też "Leksykon gatunków filmowych" (2001). Albo od tego, że to zarówno badacz historii i kultury Wielkopolski, jak i twórca bardzo silnie związany z Poznaniem i okolicami - życiowo, naukowo i artystycznie. W roku 1990 wraz z żoną, również filmoznawczynią, Małgorzatą Hendrykowską, napisał "Film w Poznaniu. 1896-1945", a sześć lat później uzupełnił tę panoramę historyczną o "Film w Poznaniu i Wielkopolsce 1986-1996".

Hendrykowski to również pisarz. W roku ubiegłym nakładem Domu Wydawniczego REBIS ukazała się jego powieść "Wiwat! Saga wielkopolska", wielka historia dziejów Wielkopolski lat 1870-1920. Publikacja zdobyła tytuł Książki Roku 2023 Magazynu Literackiego "Książki". Dwa lata wcześniej, jako Jerzy Alter, Hendrykowski wydał wielowątkową, epicką powieść historyczną "Powstanie" ukazującą złożoność procesów prowadzących do zrywu wolnościowego i zwycięstwa Wielkopolan w roku 1919.

Nie zapominajmy o profesorze-melomanie. Pisząc o Hendrykowskim, koniecznie trzeba podkreślić jego zasługi dla popularyzacji twórczości i wiedzy o życiu Krzysztofa Komedy, który zdaniem badacza zapisał się złotymi zgłoskami nie tylko w historii kina polskiego, ale i światowego. W roku 2009, w 40. rocznicę przedwczesnej śmierci muzyka, w Wydawnictwie Miejskim Posnania ukazała się wyczerpującą monografia Hendrykowskiego poświęcona życiu i twórczości autora muzyki do "Noża w wodzie" i "Dziecka Rosemary".

Ale można też o Hendrykowskim napisać inaczej - jak o poszukiwaczu zaginionych skarbów polskiej kultury filmowej. W roku 2000, badacz wraz z żoną, poszukując w archiwum Bois d'Arcy zachowanej kopii prawzoru polskiego paradokumentu -  "Odrodzonej Polski" z 1924 roku, trafił na coś jeszcze lepszego - na "Pruską kulturę", starszą, bo z roku 1908, która od tej pory znana jest jako najstarszy polski film fabularny. Wcześniej tytułem tym cieszył się "Antoś pierwszy raz w Warszawie", nieco tylko starszy, który jednak przepadł w dziejowej zawierusze.

"Pruska kultura", krótkometrażowy film znany też jako "Cierpienia Polski", to jeden z pierwszych utworów filmowych koncentrujących się na niedoli Polaków żyjących w zaborze pruskim. Centralne wydarzenia filmu to strajk dzieci wrzesińskich i protest Drzymały, który w swoim wozie cyrkowym grał na nosie i nerwach pruskiej administracji. Zrekonstruowany cyfrowo film miał premierę w 2009 roku, we Wrześni rzecz jasna.

"Pruska kultura" to niejedyne wspaniałe znalezisko Hendrykowskiego. W roku 2008 duet Hendrykowskich, przeczesując rzymskie archiwum Centro Sperimentale, natrafił na kilka zapomnianych polskich "lost media", w tym na prawdziwą sensację (dosłownie i w przenośni) z legendarną Polą Negri w roli głównej. Doskonale zachowany film powstał podczas I wojny światowej w Warszawie. Hendrykowskim najprawdopodobniej udało się dotrzeć do jedynej zachowanej kopii dzieła, co czyni ich odkrycie jeszcze ważniejszym dla badaczy historii kina polskiego. Jak mówił profesor Hendrykowski w rozmowie z naszym portalem w roku 2015: "Im dłużej poznaję i odkrywam kino, tym bardziej jestem pewien, że życia nie starczy, by poznać to, co w kinematografii warte jest odkrycia i opisania". Z pewnością jednak od tego czasu odkrył i opisał niemało, czym z chęcią podzieli się z uczestnikami czwartkowego spotkania.

Jacek Adamiec

• Spotkanie o sztuce filmowej z Markiem Hendrykowskim, z cyklu "Sztuk-mistrze"
• 13.02, g. 18
• Biblioteka Raczyńskich (pl. Wolności 19), Sala 5

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2025