Wiosną 1904 roku niemiecki kompozytor Max Bruch odpoczywał na wyspie Capri po przebytej chorobie. W Wielki Piątek pod oknami hotelowego pokoju przechodziła procesja. Towarzysząca jej muzyka - żałobny sygnał na tubie i dziecięcy śpiew - zachwyciły Brucha na tyle, że zaczął ją notować. Zapiski przerodziły się później w nową kompozycję: Trzecią suitę na organy i orkiestrę. Ostatecznego kształtu nabrała ona dopiero w 1915 roku. W międzyczasie do kompozytora zgłosiły się siostry Ottilie i Rose Sutro. Amerykańskie pianistki stworzyły jeden z pierwszych duetów fortepianowych w dziejach. Uczyły się w Niemczech, debiutowały w Londynie, pierwszy koncert w USA zagrały z Filharmonią Nowojorską. Poprosiły Brucha o napisanie dla nich koncertu. Zauroczony ich grą kompozytor zgodził się i przerobił Trzecią suitę na koncert na dwa fortepiany. Siostry otrzymały gotową partyturę i... zaczęły ją bezlitośnie (i bez zgody kompozytora) przerabiać. Przypuszcza się, że utwór był dla nich za trudny lub brzmiał zbyt masywnie, więc zmieniły jego strukturę, orkiestrację i uprościły partie fortepianowe. Po wykonaniach w Filadelfii i Nowym Jorku siostry zastrzegły sobie prawa autorskie do przerobionej wersji i zdeponowały partyturę w Bibliotece Kongresu. Stamtąd utwór w tajemniczych okolicznościach zniknął.

Rose zmarła w 1957 roku, a Ottilie w 1970. Pamiątki po pianistkach wystawiono na aukcję. Jedną z nich, pudło ze szpargałami i wycinkami prasowymi, za 11 dolarów kupił pianista Nathan Twining. Odkrył w nim... oryginalne partie fortepianowe przesłane siostrom przez Maxa Brucha! Udało mu się skontaktować z innymi uczestnikami aukcji i odkupić od nich partie orkiestrowe. Wraz z innym pianistą, Martinem Berkofskim, Twining przystąpił do rekonstrukcji oryginalnej partytury. Wspólnie nagrali opracowany koncert w 1973 roku. Było to jego trzecie wykonanie i pierwsze zgodne z intencjami kompozytora.

Koncert na dwa fortepiany ma silnie romantyczny charakter. Składa się z 4 części i w pierwszej z nich można znaleźć obydwie melodie z Capri zanotowane przez Brucha. Pierwsze takty utwory to żałobna melodia tuby, a po pierwszym orkiestrowym wejściu, jeden z fortepianów wprowadza temat dziecięcego lamentu, śpiewanego podczas procesji. W dalszej części elementy żałobne łączą się z radosnymi, tworząc interesującą pozycję w koncertowym repertuarze.

Podczas koncertu zabrzmi także III Symfonia Schumanna. Podtytuł "Reńska" nawiązuje do inspiracji kompozytora: wraz z rodziną przeprowadził się on do Düsseldorfu w 1850 roku i zrealizował jedno ze swoich marzeń - zobaczył katedrę w Kolonii. Euforyczne wrażenia z pierwszych miesięcy w nowym miejscu zostały zawarte w nowej symfonii. Jej czwarta część, oznaczona Feierlich (uroczyście), wprost odnosi się do kolońskiej katedry. Symfonia spodobała się publiczności na tyle, że w ciągu dwóch miesięcy od prapremiery wysłuchali jej ponownie. Mimo późniejszych zawodowych problemów Schumanna w Düsseldorfie symfonia "reńska" na stałe zagościła w muzycznym kanonie.

Koncert Maxa Brucha z orkiestrą Filharmonii Poznańskiej wykona fortepianowy duet Granat & Kreda, który tworzą Tamara Granat i Adrian Kreda. Kierownictwo muzyczne objął angielski dyrygent Howard Griffiths.

Paweł Binek

• Nad pięknym Renem
• Duo Granat & Kreda, Howard Griffiths
• 3.03, g. 19
• Filharmonia Poznańska
• bilety: 25-55 zł

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023