Kultura w Poznaniu

Film

opublikowano:

Człowiek szympansowi wilkiem

na film "Projekt Nim" zaprasza Bartosz Żurawiecki

Projekt Nim, reż. James Marsh - grafika artykułu
Projekt Nim, reż. James Marsh

Najnowszy dokument Jamesa Marsha, laureata Oscara za "Człowieka na linie", opowiada historię pewnego zadziwiającego eksperymentu. W 1973 roku w ośrodku badawczym ssaków naczelnych w Oklahomie narodził się szympans. Odebrano go przemocą matce i oddano na wychowanie... absolwentce psychologii, która sama miała trójkę dzieci. Był to początek projektu próbującego dowieść, że można szympansa nauczyć ludzkich zachowań i języka migowego. Mały Nim - bo tak nazwano adoptowane dziecko - podbił serca niemal wszystkich członków rodziny zastępczej. Z wyjątkiem pana domu, z którym natychmiast rozpoczął walkę o dominację w stadzie. Także pierwsze efekty edukacji okazały się nader obiecujące. Nim nauczył się migać ponad sto słów - tych, które komunikowały jego potrzeby: picie, jedzenie, zabawę. Z czasem stawał się jednak coraz większy, silniejszy i bardziej agresywny. Mimo rozmaitych zabiegów dydaktycznych górę wzięła jego szympansia natura. Nim przechodził z rąk do rąk, z miejsca na miejsce, aż wreszcie - gdy znudził się swoim chlebodawcom - trafił z powrotem tam, skąd przyszedł, czyli do klatki.

Film Marsha to nie tylko ilustracja dziejów pewnego szympansa, ale przede wszystkim refleksja nad pychą i egoizmem gatunku ludzkiego, który w imię hasła czyńcie sobie ziemię poddaną niewoli, uprzedmiotawia i wykorzystuje swych braci mniejszych dla własnych celów. De facto, dopiero od niedawna słyszalne stały się głosy domagające się szacunku dla podmiotowości i tożsamości zwierząt oraz porzucenia wszelkiej wobec nich przemocy. Kwestionują one powszechne wśród homo sapiens przekonanie, że inne istoty żyjące na naszej planecie mają służyć człowiekowi. Ale "Projekt Nim" prowokuje również do dyskusji o... antropomorfizacji zwierząt w sztuce. Marsh bowiem, krytykując amerykański eksperyment, jednocześnie sam czyni z szympansa bohatera iście hollywoodzkiego, nad losami którego wzruszamy się i płaczemy. Czy w ogóle jest więc możliwe, by zrozumieć zwierzę? Może tylko wtedy, gdy zobaczymy w nim człowieka?

Bartosz Żurawiecki

Napisz do redakcji: kulturapoznan@wm.poznan.pl

  • "Projekt Nim", reż. James Marsh, Wlk. Brytania/USA 2011
  • premiera: 1.06