Kultura w Poznaniu

Festiwale

opublikowano:

Świat się budzi

Rok temu Poznań dołączył do miast, w których odbywa się replika Millennium Docs Against Gravity. Lokalna publiczność nareszcie otrzymała możliwość oglądania na dużym ekranie najnowszych dokumentów z całego świata, uczestnicząc w największym festiwalu filmowym w Polsce. 18. edycja pod hasłem "Świat się budzi" odbędzie się w dniach 3-12 września.

. - grafika artykułu
"Jestem Greta", fot. materiały dystrybutora

Film otwarcia Jestem Greta reprezentuje tematykę aktywizmu, która w tym roku będzie na festiwalu obecna w Alfabecie protestu, jednej z nowych sekcji 18. edycji. Swój dokument Nathan Grossman kręcił przez dwa lata, śledząc codzienność Grety Thunberg - zarówno tę medialną, poświęconą działaniom na rzecz ekologii, jak i być może równie trudną zwyczajność zakulisową, w której nastolatka nie tylko przygotowuje się do wystąpień, ale i daje upust swojemu zwątpieniu czy próbuje rozładować trudne emocje. Aleksiej Paluyan w Odwadze kreśli losy podziemnego Białoruskiego Wolnego Teatru w Mińsku, którego zbuntowani twórcy za moralny imperatyw uznali obywatelskie nieposłuszeństwo. Żyją jednak w autorytarnym reżimie, w którym odwagę do wypowiedzi można przypłacić nie tylko więzieniem, ale i śmiercią.

Do Konkursu Głównego trafiły nowe filmy znanych i cenionych dokumentalistów. Notturno Gianfranco Rosi poświęcił trzy lata, które spędził na Bliskim Wschodzie, odwiedzając tereny Iraku, Kurdystanu, Syrii i Libanu, "wpuszczając snop światła w mrok wojny". W centrum jego zainteresowania znajdują się codzienne dramaty ludzi nękanych wojnami domowymi, dyktaturą, inwazjami obcych wojsk i morderczą przemocą ISIS. Z kolei Witalij Manski w Gorbaczow. Raj odwiedza ostatniego przywódcę ZSRR, spędzającego emeryturę w luksusowej rezydencji na przedmieściach Moskwy. Dokumentalista przekonał zmęczonego życiem 90-latka, aby wejść w jego świat zdominowany przez samotność, frustrację, ale i poniekąd radość wolności. Twórcy mogli też zdecydować, że "zostaną w domu" i z tej pozornie ciasnej perspektywy będą podglądać świat. Tak zrobił Paweł Łoziński w Filmie balkonowym, którego zaczątek mogliśmy już obejrzeć w serialu W domu, pandemicznej produkcji HBO. A jednak gdy zaczepia się przypadkowych przechodniów, spacerujących pod balkonem reżysera - to "wszystko może się przytrafić", jak jeden ze swoich filmów zatytułował jego ojciec, Marcel.

W Konkursie Polskim jak w soczewce zogniskują się wiodące tematy tegorocznej edycji. W 7-mym sierpnia Michała Bollanda poznamy z innej strony demonstrację z 7 sierpnia 2020 w obronie Margot - tym razem z perspektywy kilku spośród zatrzymanych uczestniczek i uczestników spontanicznego protestu. W dokumencie Polaków portret własny Jakub Drobczyński, Maciej Białoruski i Robert Rawłuszewicz, studenci Wydziału Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi, zrealizowali w domowej izolacji polski portret pandemiczny, budując go w oparciu o 150 godzin materiału otrzymanego od setek rodaków. Mikołaj Borowy tytułem Ostatniego pokolenia gorzko nawiązuje do współczesnego filmu postapokaliptycznego o ludziach walczących o resztki wody, opowiadając o aktywizmie klimatycznym w Polsce z perspektywy ostatniego pokolenia, co ma jeszcze szansę odwrócić zagładę bioróżnorodności i ludzkości.

Znalazło się też rzecz jasna i poczesne miejsce dla opowieści o wielkich tuzach polskiej kultury. W filmie Herbert. Barbarzyńca w ogrodzie Rafael Lewandowski nakreślił portret indywidualisty, podróżnika i poety hołubionego przez prawicowców i katolików, szeroko znanego jako "ten od Pana Cogito". Natomiast Kuba Mikurda, filmoznawca próbujący zostać filmowcem, w Ucieczce na srebrny glob stara się obronić dyskusyjną tezę, jakoby Na srebrnym globie Andrzeja Żuławskiego mogło odmienić oblicze światowego filmu fantastycznonaukowego. Niestety Janusz Wilhelmi, aparatczyk polskiej kinematografii, wstrzymał zdjęcia i dziś pozostają nam jedynie spekulacje o tym, jak ten film mógłby wyglądać, gdyby kiedykolwiek został ukończony.

W nowej sekcji - Oblicza Ameryki Łacińskiej - spojrzymy na kontynent wyjątkowo mało znany w Polsce i prawie że nieobecny w lokalnych mediach. W Pieśniach represji Marianne Hougen-Moraga i Estephan Wagner odwiedzają Villa Baviera - małą niemiecką kolonię w Chile, leżącą w urokliwej, pocztówkowej okolicy. Niegdyś zwała się ona jednak Colonia Dignidad, a założył ją sadystyczny nazista Paul Schäfer. W czasach dyktatury Pinocheta było to miejsce tortur usankcjonowanych przez władze. W trakcie półtorarocznego pobytu twórcy stworzyli mroczną powieść o przemocy, sterowaniu grupą i faszyzmie. Bo w Villa Baviera dalej króluje religijny fanatyzm i skrajny konserwatyzm. W Jeszcze nie dziś przenosimy się na meksykańską prowincję. Głównym bohaterem jest nastoletni chłopak, spędzający czas z dzieciakami z wioski. Jednak pozorna idylla jest iluzoryczna i fałszywa, co staje się oczywiste podczas tragedii w czasie festynu. Lokalną społeczność toczy choroba rozpadającej się wizji męskości. Bohater musi mierzyć się z tą wizją ze względu na swoją orientację seksualną. Reżyser Bruno Santamaría Razo opowiada o jego zmaganiach z wielką wrażliwością i subtelnością.

W wyjątkowej sekcji Fetysze i kultura możemy poznać fascynujące, szokujące, bądź osobliwe przejawy współczesnej kultury. Z pomocą mikrohistorii bądź wyodrębnienia szczególnych zjawisk da się lepiej zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość. W programie znalazł się kontrowersyjny film Mit Hitlera. Petra Epperlein i Michael Tucker za punkt wyjścia dla swojego dokumentalnego śledztwa przyjęli Rozważania o Hitlerze, książkę Sebastiana Haffnera z 1978 roku. Tylko pozornie jednak sięgają do rzeczy minionych. Ta pozycja służy temu, by próbować rozczytać obecny stan naszej cywilizacji, w której w ostatnim czasie, na fali wzrostu rasizmu i antysemityzmu, zaczęły się błyskawicznie rozwijać działania grup neonazistowskich, faszystowskich, nacjonalistycznych i skrajnie prawicowych. W świecie polityki akty przemocy i agresji dokonywane przez takich ludzi są traktowane pobłażliwie, ignorowane, bądź wręcz wspierane przez populistycznych, prawicowych polityków. Ci cyniczni ludzie zaczęli dochodzić do władzy w różnych krajach - takich jak Polska, Węgry czy USA.

Z kolei w Zakłóceniach w matrixie Rodney Ascher sięga po poetykę internetu i nowych mediów, by opowiedzieć o niepokojącym poczuciu, do którego na przełomie wieków odniosły się siostry Wachowskie w Matrixie. Próba odpowiedzi na nurtujące wielu pytanie "czy żyjemy w symulacji" w czasie seansu przekształca się w zbiór opowieści i wypowiedzi, których autorzy igrają z naszym poczuciem rzeczywistości. Dzieląc się swoimi własnymi wątpliwościami i świadectwami, podważają twarde podstawy świata, jaki zwykliśmy brać za realny, autentyczny, prawdziwy, namacalny...

W sekcji Bohaterowie są wśród nas poznajemy ludzi, którzy - tak, jak w kinie superbohaterskim - dokonali wyjątkowych czynów. Jednym z filmów przeglądu, który zapowiada się najbardziej interesująco, jest Nowa Ewangelia. Szwajcarski reżyser teatralny i filmowy Milo Rau sięga do pierwocin Ewangelii - sprawdzając, co można w niej odnaleźć wartościowego i cennego, co dałoby się odnieść do nowego stulecia. Jakie słowa wypowiedziałby Jezus i jego uczniowie, gdyby żyli współcześnie? Przygotowując przedstawienie pasyjne, na swojego Chrystusa Rau wybiera Kameruńczyka Yvana Sagneta, byłego pracownika rolnego i aktywistę politycznego. Przedstawienie przygotowywane jest na południu Włoch w miejscowości Matera - właśnie tam, gdzie swoje filmy o Jezusie zrealizowali Pier Paolo Pasolini i Mel Gibson. Reżyser podąża za Sagnetem, walczącym o prawa nielegalnych pracowników w regionie, w którym rolnictwo kontrolowane jest przez mafię. W filmie oglądamy spotkania z uchodźcami z Afryki z "Czarnym Jezusem".

Z kolei wraz z Valerie Taylor - bohaterką Tańczącej z rekinami Sally Aitken - zmierzymy się z mitami związanymi z jej rekinimi przyjaciółmi. Początkowo, w latach 50., Taylor na rekiny polowała. Z czasem jednak zmieniła postępowanie, zaczęła je fotografować i walczyć o ich ochronę. Należała do pionierów fotografii podwodnej i współpracowała ze Spielbergem przy produkcji Szczęk.

Podobnie jak w roku ubiegłym, Millennium Docs Against Gravity odbędzie się w formule hybrydowej. Ci, którzy z powodu pandemii wolą oglądać filmy w domu, będą mogli to zrobić w dniach 16 września-3 października na platformie mdag.pl. W ramach części online odbędzie się retrospektywa Heleny Třeštíkovej - twórczyni kina socjologicznego znanej z tego, jak w kinie faktu udało jej się wnikliwie sportretować czeskie społeczeństwo okresu politycznej zmiany.

Marek S. Bochniarz

  • 18. Millennium Docs Against Gravity
  • 3-12.09 kino Muza w Poznaniu 
  • 16.09-3.10 online
  • bilety

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021