W 1939 r. Kazimiera Iłlakowiczówna - jako sekretarz w Ministerstwie Spraw Zagranicznych - ewakuowała się z polskim rządem do Rumunii. Dopiero w 1947 r. władze zezwoliły na jej powrót do Polski, nie wydając jednak zgody na osiedlenie się w Warszawie. "W Poznaniu na wygnaniu", poetka zamieszkała przy ulicy Gajowej 4, w pokoju na drugim piętrze. Na frontonie domu znajduje się granitowa płyta z wizerunkiem poetki, fragmentem jej wiersza oraz informacją: "W tym domu mieszkała od 1947 do 1983 poetka Kazimiera Iłłakowiczówna".

Okna pokoju wychodzą na zajezdnię tramwajową i jeszcze do niedawna podobnie jak poetka posłuchać można było "O czym zgrzytają tramwaje, kiedy w nocy pod oknem mi stają?". Na skwerze przy dawnej zajezdni znajduje się płyta żeliwna przypominająca o wydarzeniach Czerwca 1956 r., które wstrząsnęły Iłłakowiczówną. Umieszczono na niej fragment wiersza Iłłakowiczówny: "...Lecz zbryzgano mózgiem bruk i bruk się wzdyma powoli. Krew nie płynie już, już tylko skrzep... Rozstrzelano moje serce w Poznaniu".

W sublokatorskim pokoju (do dziś zachował się ułożony przez poetkę harmonogram korzystania ze wspólnej łazienki) poetka spędziła 36 lat. Już rok po jej śmierci utworzono tu placówkę muzealną Mieszkanie-Pracownię Kazimiery Iłłakowiczówny, oddział Biblioteki Raczyńskich. Aby zachować cząstkę świata poetki, pozostawiono niezmienione wyposażenie jej mieszkania, uzupełniając je ekspozycją biograficzno-literacką. Niespełna trzydziestometrowy pokój poetka porozdzielała szafami i firankami na osobne pomieszczenia. Na lewo od wejścia znalazła się "sypialnia" - żelazne łóżko, na prawo "kuchenka" i "toaleta". W pobliżu okna powstał "gabinet" z biurkiem, dużym fotelem i półkami na książki. Uwagę przykuwa też pomalowana na biało skrzynia ze skrupulatnie spisaną zawartością. Wśród wymienionych przedmiotów są między innymi: "plecionki pod nogi do pokoju, kapa na łóżko w kwiaty (...), wyłatane stare prześcieradła".

O codziennym życiu poetki świadczą też między innymi: maszyna do pisania, radioodbiornik, telefon, porcelana i metalowe kubki, umieszczona w szklanym kubku szczoteczka do zębów, pozostawione na biurku okulary. Jakby dla kontrastu, klasę przedwojennej "wielkiej damy" przypominają eksponowane kapelusze, sukienki. W gablotach znajdują się dokumenty i pamiątki oraz odznaczenia i nagrody Kazimiery Iłlakowiczówny, a także dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W przedpokoju urządzono ekspozycję dorobku wydawniczego poetki. Muzeum jest miejscem dorocznych spotkań laureatów ogólnopolskiej Nagrody Poetyckiej im. Kazimiery Iłłakowiczówny.

Witold Gostyński

• Mieszkanie-Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny, ul. Gajowa 4 m. 8
• zapisy na zwiedzanie: 18.02, g. 17.30 podczas Popołudnia z Iłłą w Salonie Posnania