Nostalgia ma wierną publiczność - ludzi, którzy nie boją się depresyjnej jesieni, bo wiedzą, że w tych kilka wieczorów warto będzie przedrzeć się przez jej nieprzyjazną aurę, żeby słuchać, oglądać, rozmawiać i chłonąć. Niezmiennie jest festiwalem przeszłości - kontemplacyjnym docenianiem tego, co minione, tęsknotą za tym, co odległe - ale zakorzenionym równocześnie we współczesności, zaspokajającym potrzeby i pobudzającym do refleksji człowieka XXI wieku. Tym razem jednak w formule wydarzenia pojawi się pewna znacząca innowacja: tegoroczna edycja nie skupia się, jak to bywało do tej pory, wokół jednej postaci - w ostatnich latach byli to Tigran Mansurian, Andriej Tarkovsky, Arvo Pärt czy Henryk Mikołaj Górecki. Tematem przewodnim będzie teraz temat pieśni.

"Pieśń jest dla nas pewnego rodzaju łącznikiem, pomostem, (...) gatunkiem demokratycznym, egalitarnym i ahistorycznym, który może być rozumiany na wiele różnych sposobów, z których żaden nie będzie błędny. Chcielibyśmy zaprezentować ją nie jako zbiór dychotomii, nie wykluczającą, a uzupełniającą się formułę, która mieści w sobie wszystkie wymienione znaczenia, sposoby i miejsca wykonywania oraz umiejętności i intencje" - uzasadniają organizatorzy festiwalu.

Muzyka pragnień i przypuszczeń

Choć w tegorocznej edycji zaplanowano tylko dwa wieczory koncertowe, pieśń będzie ich bohaterem w kilku różnych odsłonach. Pomysł na temat osnuty jest wokół postaci Johna Pottera - brytyjskiego tenora, wieloletniego członka wybitnego The Hilliard Ensemble, i jego Amores Pasados - wydanego w 2015 roku przez ECM Records albumu poświęconego pieśni, od renesansowej po współczesną. Projekt współtworzą występujący pod nazwą Alternative History lutniści Ariel Abramovich i Jacob Heringman oraz śpiewająca i grająca na skrzypcach Anna Maria Friman. To specjaliści od wykonywania muzyki dawnej, jednak do pracy nad płytą John Potter zaprosił także znakomitych muzyków rozrywkowych, którym temat pieśni nie jest obcy w ich twórczości: John Paul Jones, basista Led Zeppelin i Tony Banks, klawiszowiec Genesis opracowali na wokalno-lutniowy kwartet angielskie i hiszpańskie teksty pochodzące z XVI-XIX wieku. Amores Pasados kryje także m.in. kompozycję napisaną przez Stinga czy aranżacje angielskich pieśni z początku XX wieku, tworzone pod natchnieniem wyobrażania sobie, co by było, gdyby ruch odrodzenia muzyki dawnej znany był już wtedy.

Amores Pasados Johna Pottera usłyszymy na finał drugiego z muzycznych wieczorów. Tuż przed tym organizatorzy festiwalu zaplanowali koncertową premierę płyty o prostym, choć nieco enigmatycznym dzięki temu tytule Songs. To fonograficzny debiut duetu Bardo, który tworzą artystka słowa i głosu Barbara Kinga Majewska oraz Bartek Wąsik - pianista, kompozytor i aranżer, współzałożyciel fortepianowego Lutosławski Piano Duo oraz znakomitego zespołu Kwadrofonik, występującego także podczas Nostalgii 2015 poświęconej Pärtowi. "Jakiej muzyki pragnąć, będąc muzykiem? Jaką muzykę wykonywać, żeby nie przestawać tęsknić za tym, co się robi, kiedy się ją wykonuje? Jaką chcieć słyszeć pod własnymi palcami i we własnym głosie?" - zadają sobie i słuchaczowi pytania, na które próbują odpowiedzieć łączącą ich słabością do piosenek. Głos i fortepian w pieśniach duetu Bardo splata elektronika, a impuls płynący z popularnej piosenki ma znaleźć rozwój w języku muzyki współczesnej.

Muzyka obliczeń i interpretacji

Z kolei pierwszy koncert zaprezentuje dwa wokalno-instrumentalne dzieła Pawła Mykietyna, jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów współczesnych. Pierwszym z nich będą Sonety Shakespeare'a  z 2000 roku na skład z jednej strony typowy, bo na głos i fortepian, z drugiej jednak specyficzny, bo głosem tym jest sopran męski. Dobór obsady tylko częściowo wynika z charakteru tekstów i ich adresata o nieokreślonej płci. Przede wszystkim podyktował go inspirujący Mykietyna głos Jacka Laszczkowskiego, którego sopran kompozytor uważa za unikatowy w skali europejskiej. Podczas koncertu usłyszymy Sonety Shakespeare'a w interpretacji pianistki Joanny Wicherek i kontratenora Michała Sławeckiego.

W drugiej części wieczoru zabrzmi najnowszy utwór tego samego kompozytora - prawykonana w maju 2017 roku Wyliczanka na trzy wokalistki i dziewięcioosobowy zespół instrumentalny. Do gry z czasem, czyli eksplorowanej ostatnio przez Mykietyna idei permanentnego accelerando, autor wykorzystał tekst popularnej niegdyś dziecięcej rymowanki oraz stworzone przez siebie algorytmy, wynikające ze wzorów na równomierne przyspieszenie i zwolnienie tempa. Dzieło to wykona Orkiestra Muzyki Nowej pod batutą Szymona Bywalca, a jako wokalistki wystąpią Anna Gadt, Agnieszka Kiepuszewska (dla których Wyliczanka została napisana) oraz Joanna Lalek.

Nostalgia to nie tylko słuchanie muzyki. To także jej oglądanie podczas trzech pokazów filmowych w trakcie trwania festiwalu i dziesięciu innych seansów, odbywających się w siedzibie Fundacji Malta przy ul. Ratajczaka 44 między 10 listopada a 15 grudnia. To także rozmowy o niej, tak podczas dwóch spotkań z występującymi podczas festiwalu artystami (17 i 18 listopada o g. 16), jak i w ramach warsztatów krytyki muzycznej, prowadzonych już po raz kolejny przez Fundację Meakultura. To także bezpośrednie spotkania z żywą piosenką, jakie proponuje reaktywacja café-chantant (fr. kawiarnia ze śpiewem) - tradycji muzycznej zapoczątkowanej tuż po rewolucji francuskiej, w Polsce kojarzonej z nostalgicznym klimatem przedwojennej muzyki kawiarnianej. Pierwsza jej odsłona będzie miała miejsce późnym wieczorem 18 listopada, po koncercie, w siedzibie Fundacji Malta. Na wszystkie festiwalowe wydarzenia wstęp jest wolny; na koncerty i café-chantant obowiązują bezpłatne wejściówki, które można odbierać w CIM, a na warsztaty krytyki muzycznej - wcześniejsze zapisy.

Magdalena Mateja

• Nostalgia Festival Poznań 2017
• 16-18.11
• Aula Artis (koncerty) i Fundacja Malta (spotkania i seanse)
• wstęp wolny lub bezpłatne wejściówki