- Off Cinema ma już od lat ugruntowaną pozycję jednego z najważniejszych konkursów dokumentalnych w naszym kraju. Świetnie postrzegany przez środowisko filmowe w Polsce, cieszy się jednocześnie renomą festiwalu przyciągającego swą atmosferą, aurą kameralnego spotkania z kinem i jego twórcami. Cieszę się, że tegoroczny zestaw konkursowy jest tak różnorodny i więcej niż bardzo ciekawy. Nie mniej raduje mnie też fakt, że do jury udało się nam zaprosić znamienitych twórców - mówi Mikołaj Jazdon, dyrektor artystyczny i znawca kina dokumentalnego.

Na konkurs napłynęły 803 zgłoszenia z 53 państw świata. Przez gęste sito selekcji przeszło 29 filmów z takich krajów, jak Francja, Brazylia, Pakistan, Senegal, Czechy czy Izrael. Dokumenty powalczą o Złoty, Srebrny i Brązowy Zamek, a łączna pula tych trzech nagród wynosi 30 tys. zł. - W tym roku w konkursie zdecydowanie więcej będzie filmów krótszych, czyli poniżej godziny, i krótkometrażowych. Staraliśmy się wybrać różnorodne i atrakcyjne dokumenty, które uznaliśmy za szczególnie warte pokazania - relacjonuje Jazdon.

Pomiędzy Rosją a Afganistanem

Dyrektor artystyczny Off Cinema zasiadał w tym roku w jury konkursu polskiego na Krakowskim Festiwalu Filmowym i zdecydował się zaprosić na festiwal w Poznaniu trzy filmy, które z różnych względów okazały się jego zdaniem wyjątkowe. Bohaterami Przerwanej misji są czterej polscy żołnierze, którzy służyli w Afganistanie. Przypadek tego filmu to dość rzadka sytuacja w dokumencie, bo jego reżyser Petro Aleksowski zaczynał jako operator filmowy. Z kolei ciekawy przez swoją surową offowość jest Universam Grochów o galerii handlowo-usługowej na warszawskiej Pradze Południe. Tomasz Knittel zrealizował ten film niezależnie.

Do Poznania wróci też Marta Prus, która w 2015 roku otrzymała na Off Cinema wyróżnienie za Mów do mnie. Tym razem pokaże Over the Limit. - Ogląda się go jak film fabularny. To nie tylko film o sporcie (jego bohaterką jest gimnastyczka), ale przede wszystkim o tym, co dzieje się między młodą sportsmenką a jej apodyktyczną i wymagającą trenerką-sponsorką. Film o bezwzględnym dążeniu do sukcesu, ale pokazywanego nie z perspektywy sportowca, który podejmuje największy wysiłek, lecz tych, którzy znajdują się na zapleczu. Prus wydobyła dramaturgię z obserwowanej rzeczywistości, łowiąc to, co najbardziej istotne w całej historii, a tak trudne do uchwycenia i zarejestrowania w wielomiesięcznym procesie powstawania filmu - opowiada Jazdon, polecając obraz również tym, którzy szukają portretu współczesnej Rosji.

Doświadczanie seansu

Jak co roku poznaniacy będą mogli obejrzeć również wybrane filmy jurorów i spotkać się z nimi po seansach. Szefem jury będzie Bartosz Konopka, autor znany z Królika po berlińsku. Filmy konkursowe będzie też oceniać Anna Zamecka, której debiutancka Komunia okazała się jednym z najczęściej nagradzanych polskich dokumentów ostatnich lat. Grupę jurorów zamknie Dorota Kobiela i Hugh Welchman, twórcy nominowanego do Oscara Twojego Vincenta, animacji malarskiej o zagadce śmierci słynnego malarza. - Wydaje się, że możemy obejrzeć w domowym zaciszu każdy film, jednak kino to przede wszystkim wspólne doświadczanie seansu, oglądanie i przeżywanie razem z innymi, czasem także z twórcami, jak na Off Cinema - wyjaśnia Jazdon.

Egipskie herstory

Poznań odwiedzi Egipcjanin Mina Nabil i poprowadzi masterclass dotyczący jego work-in-progess I am a Script Girl. Odkrył, że dziś 90-letnia sekretarka planu Sylvette Boudrot urodziła się w Aleksandrii w Egipcie, i postanowił opowiedzieć jej historię. W czasie 70 lat kariery współpracowała przy realizacji wielu znanych filmów, np. Złodzieja w hotelu Hitchcocka. Nabil dedykuje film "wszystkim dziewczynom, kobietom, matkom, które poświęciły się sztuce kinematograficznej za kamerą".

Dług Łozińskiego

Platynowy Zamek, nagrodę za całokształt twórczości, otrzyma Marcel Łoziński. Mikołaj Jazdon poznał reżysera w 1995 roku, gdy ten zrealizował Wszystko może się przytrafić, który w plebiscycie 100/100 na najlepszy film dokumentalny w historii naszego kina zdobył pierwsze miejsce. - Rozmawiałem z nim wtedy w studiu poznańskiej telewizji. Potem gościłem go w Klubie Krótkiego Kina podczas retrospektywy jego twórczości. W 2008 roku, gdy byłem współscenarzystą serialu Sztuka dokumentu, poświęcono mu jeden odcinek, i znów rozmawialiśmy przed kamerą. Przed wielu laty, gdy prosiliśmy go o udział w Off Cinema, musiał odwołać przyjazd, ale uznał, że ma w ten sposób szczególny "dług" do spłacenia w Poznaniu. I tak cztery lata temu objął przewodniczenie festiwalowemu jury. Teraz odbierze naszą specjalną nagrodę - wieloletnią znajomość z twórcą relacjonuje dyrektor.

Być dokumentalistą

Podczas festiwalu będziemy wspominali zmarłego w sierpniu Kazimierza Karabasza. - Pokażemy jego autobiograficzny film Spotkania, osobisty esej tego wielkiego artysty o byciu dokumentalistą i zapis spotkań z osobami, z którymi współtworzył filmy. Karabasz nakręcił go sam, małą kamerą mini Dv. Technologiczny przełom cyfrowy uznał za wielką szansę dla dokumentu - tłumaczy Jazdon, który jest autorem książki o tym wybitnym dokumentaliście. I dodaje, że Karabasz był przez wiele lat związany z Poznaniem. Często tu przyjeżdżał i prowadził zajęcia na uniwersytecie. Zrealizował też w mieście zdjęcia do wystawy Gdzieś w Poznaniu, w której zaglądał do nieeksponowanych zakątków i zakamarków naszego miasta. W ten sposób powstał właśnie nieoczywisty i wyjątkowy portret Poznania.

W programie 22. Off Cinema znalazły się również sekcje Dokument światowy i Dokument muzyczny. Tę drugą dopełni konferencja naukowa Obrazy muzyki. W czasie festiwalu odbędą się również warsztaty krytyki filmowej oraz spotkania z reportażem literackim.

Marek S. Bochniarz

• 22. Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych Off Cinema
• CK ZAMEK
• 17-21.10

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2018