- Doszliśmy do wniosku, że nie chcemy podchodzić do rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w sposób tendencyjny. O wiele bardziej interesujące niż samo odkrycie Kopernika jest dla nas to, co ono wywołało, w jaki sposób zarezonowało - tłumaczy Zuzanna Głowacka, dyrektorka programowa festiwalu OFF Opera. Organizatorzy wyszli z założenia, że dziś też znajdujemy się w punkcie zwrotnym. - W ostatnich latach wielokrotnie traciliśmy grunt pod nogami. Musimy przyzwyczaić się do tego, że zmiany nam towarzyszą i będą towarzyszyć. Warto się im przyglądać, analizować i o nich rozmawiać - uzupełnia Głowacka.

Zmiana dotyczy nie tylko tematyki organizowanych przez stowarzyszenie wydarzeń, ale i myślenia o ich programowaniu. Od tego roku wszystkim projektom związanym z Fyrtlem Główna, a także festiwalowi OFF Opera towarzyszyć będzie ten sam idiom. Wynika to z podejścia do projektów kulturalnych jako do spójnej całości i długofalowego procesu edukacyjno-artystycznego, co w dobie festiwalowej kumulacji wydarzeń jest nieoczywistym rozwiązaniem. Hasło tegorocznej edycji to również przypieczętowanie formuły OFF Opery, która od kilku lat jest współtworzona przez publiczność - finał festiwalu to intermedialny pokaz wypracowany z uczestnikami i uczestniczkami warsztatów.

W tytułowej antologii znajdą się cztery wydarzenia - spektakl muzyczny przygotowany w procesie warsztatowym, OFF koncert, dyskusja kontekstowa oraz warsztaty filmowo-dokumentalne przeznaczone dla dwóch grup wiekowych, stojących u progu zmian.

Zmiana indywidualna

To ona była kluczem wyboru grup warsztatowych, które będą pracować nad projektami filmowo-dokumentalnymi. Pierwszą z nich są seniorzy przechodzący właśnie na emeryturę. Osoby około 60. roku życia, które są wciąż aktywne zawodowo, stają się coraz większą grupą społeczną i wszystko wskazuje na to, że w przyszłości będą miały silny wpływ na projektowanie naszej rzeczywistości. Nazwani zostali "srebrnym tsunami", co przeniesiono także na tytuł warsztatów Srebrna Materia prowadzonych przez Marcina Kluczykowskiego i Magdalenę Bojdo.

Drugą grupą warsztatową będą młode osoby, w wieku 14-17 lat, które stoją przed swoimi pierwszymi świadomymi zmianami - wyborem szkoły ponadpodstawowej i dalszych etapów edukacji. Nazwa warsztatów Nic o nas bez nas wskazuje na potrzebę uwzględnienia głosu pokolenia, które jest często lekceważone, choć jego przyszłość zależy od podejmowanych dzisiaj decyzji. Efektem zajęć prowadzonych przez Marię Lehmann, Łukasza Gajdka i Roberta Ogurkisa będzie wideomanifest generacji Z.

Zmiana kulturowa

Ta zmiana będzie prezentowana podczas koncertu Adama "Łony" Zielińskiego, Andrzeja Koniecznego i Kacpra Krupy. Początki ich współpracy sięgają 2020 roku, kiedy muzycy realizowali Projekt Taxi, oparty na rozmowach z taksówkarzami i taksówkarkami. Podczas wywiadów powtarzał się temat dwóch zmian: transformacji kulturowej, sprzyjającej rozkwitowi branży taksówkarskiej oraz rosnącej popularności usług korporacji transportowych, będącej dla taksówkarzy dużym wyzwaniem. Projekt stał się punktem wyjścia do napisania i skomponowania utworów, które usłyszymy podczas wrześniowego koncertu. - Okazało się, że z taksówki można wiele zobaczyć, że za pomocą taksówkarskiego uniwersum można opowiedzieć historie, które dotyczą wielu współczesnych zmian - opowiada Zuzanna Głowacka, pomysłodawczyni projektu.

Zmiana systemowa

Spektakl muzyczny, realizowany w ramach festiwalu, nosi tytuł Somnium, co w języku łacińskim oznacza "sen". Sebastian Dembski, reżyser i opiekun artystyczny projektu, określa jego formę jako teatr do słuchania - kompozycję na kwartet wokalny, grupę osób performerskich i elektronikę, a także jako dźwięk-opowieść, do której snucia punktem wyjścia stała się praca astronoma Johannesa Keplera o takim samym tytule. - Kepler był jednym z orędowników teorii heliocentrycznej. Próbował ją głosić publicznie, co w XVI wieku było niemożliwe. Jego strategią okazał się sen. Swoje astronomiczne przemyślenia opisał w formie książki beletrystycznej, której główny bohater zapada w sen, w którym zostaje przeniesiony na Księżyc. Książka została uznana za jeden z pierwszych przykładów literatury sci-fi - tłumaczy. Somnium Keplera połączone zostanie z teoriami dwóch współczesnych badaczy: amerykańskiego krytyka sztuki Jonathana Crary'ego i francuskiego socjologa Bernarda Lahire'a. Pierwszy z nich jest autorem książki 24/7. Późny kapitalizm i celowość snu, w której prezentuje sen jako jedyny nieutowarowiony aspekt życia, co sprawia, że według zachodnich społeczeństw wymaga on optymalizacji. Bernard Lahire zaś ujmuje sen z perspektywy socjologicznej. - Uważamy, że marzenia senne są indywiduum jednostki. Lahire z tym polemizuje i mówi, że są one zależne od naszego miejsca w hierarchii społecznej i relacji pracowniczych - opowiada Sebastian Dembski. Obie publikacje zostaną przełożone na dźwięk i ruch, opowiadając o śnie jako przestrzeni antykapitalistycznego protestu. Spektakl powstanie podczas 10-dniowych warsztatów, do których dołączyć może każdy, bez względu na doświadczenia artystyczne.

Jak mówią organizatorzy, Somnium jest kontynuacją wypracowanej w ostatnich latach formuły laboratorium twórczego, w której widzą szanse na sieciowanie różnych środowisk oraz pole do eksperymentu. - Dostrzegamy lukę w wydarzeniach warsztatowych w Poznaniu, które skierowane byłyby zarówno do osób, które mają doświadczenia artystyczne, jak i osób, które tych doświadczeń nie mają, ale chciałyby się z nimi zmierzyć - mówi Zuzanna Głowacka. I właśnie tę lukę w poznańskiej kulturze OFF Opera ma wypełnić.

Magdalena Chomczyk

• OFF Opera
• 23.08-1.10
• CK Zamek, Pawilon, Dom Tramwajarza, Teatr Ósmego Dnia, Schron
  

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023