Gdyby zadano przechodniom pytanie, z którego z naszych zmysłów korzystamy najczęściej, z pewnością usłyszelibyśmy, że ze wzroku. To właśnie on jest zazwyczaj o krok przed pozostałymi czterema, przewodzi oceną rzeczywistości, mediami społecznościowymi czy telewizją. Jednak od kilku lat coraz częściej mówi się o zwrocie audytywnym, za którym kryje się m.in. wzrastająca popularność form audialnych, w tym podcastów, słuchowisk, audioprzewodników i wiadomości głosowych. Zauważają to również organizatorzy Ogólnopolskiej Konferencji Reportażu Dźwiękowego "Audionomia 2023", która już drugi rok z rzędu skupia w jednym miejscu osoby wierzące, że świat uchwytny jest nie tylko wizualnie, ale i fonicznie, a za pomocą dźwięku można tworzyć barwne opowieści.

Audionomia to nie tylko nazwa konferencji, ale także tworzącej ją fundacji, w skład której wchodzą reportażyści, badaczki i dziennikarze, działający w różnych ośrodkach w Polsce. Od dwóch lat popularyzują dźwiękowe formy non-fiction, wyodrębniając je z medium radia i szukając dla nich innej roli niż czysto informacyjna. Stąd w nazwie konferencji pojawia się sformułowanie "reportaż dźwiękowy", a nie "reportaż radiowy". Czasy, w których rozgłośnie radiowe miały monopol na produkcję reportaży, minęły dość niedawno, ale bezpowrotnie. Obecnie są one emitowane także w stacjach internetowych oraz na portalach streamingowych jako podcasty, a ich autorzy znajdują w nich możliwość twórczego wyrażenia się, świadomie prowadząc dramaturgię i korzystając z muzyki czy efektów dźwiękowych. - Staramy się promować reportaż artystyczny, gdzie oprócz warstwy opowiedzianej wprost, informacyjnej, mamy też metaforę. Przemycamy w niej treści, które każdy słuchacz, używając własnej wrażliwości, może inaczej rozumieć czy odbierać - tłumaczy Magda Świerczyńska-Dolot, prezeska fundacji Audionomia.

Nikogo nie trzeba przekonywać, że film dokumentalny lub książka reporterska jest gatunkiem artystycznym, ale ranga opowieści dźwiękowych dopiero jest budowana. Te zmiany wpływają także na ich definicję. - Reportaż dźwiękowy to film bez obrazu, czyli gatunek sztuki, który ma swój początek, punkt zwrotny, punkt kulminacyjny i puentę. Jest swoistym dziełem artystycznym, dostarczającym wielu emocji i przeżyć słuchaczowi - opisuje Świerczyńska-Dolot. Reportaż określa również jako spotkanie - niespieszne, otwierające bohatera przed reporterem, a reportera na świat bohatera. To właśnie je podaje jako największą wartość pracy reportażystki. - Jest ogromna różnica między szybkim nagraniem 40-sekundowego dźwięku do magazynu informacyjnego a godzinami spędzonymi na rozmowach z bohaterem, wieloma wspólnie wypitymi kawami. Ta relacja i towarzyszący jej wachlarz emocji, wzruszenia i śmiechy, zawsze mnie pociągały w tej pracy.

Zadaniem reportażysty jest nie tylko zachwycenie się rozmówcą, ale spowodowanie, że ten zachwyt podzielą odbiorcy. I tu niezbędna jest umiejętność nie tylko wyboru tematu, ale przede wszystkim ubrania go w odpowiednią formę i skonstruowania wciągającej narracji. Właśnie tę umiejętność ocenia jury Audionomia Awards, czyli konkursu na najlepszy reportaż dźwiękowy, będącego głównym punktem Ogólnopolskiej Konferencji Reportażu Dźwiękowego "Audionomia 2023". Spośród 40 zgłoszeń jury wybrało 10 reportaży, które zawalczą o główną nagrodę i których wysłuchać będziemy mogli w trakcie wrześniowej konferencji. Wyniki konkursu poznamy podczas uroczystej gali, która zostanie połączona z koncertem zespołu Dagadana, łączącego tradycyjną muzykę polską i ukraińską z elektroniką i jazzem.

Jak podkreśla Magda Świerczyńska-Dolot, kwintesencją dobrego reportażu jest słuchanie bohatera, które - w przeciwieństwie do słyszenia - jest nie tylko procesem fizjologicznym, ale i myślowym. Tego uważnego słuchania organizatorzy Audionomii chcą uczyć już najmłodszych odbiorców, dlatego w programie wydarzenia znajdują się też warsztaty przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dwa wspomniane wydarzenia, gala i warsztaty, będą otwarte dla wszystkich osób, również tych niezapisanych na część konferencyjną.

Na uczestników, poza odsłuchami finałowych reportaży, czekają wykłady i spotkania z polskimi i zagranicznymi gośćmi na temat m.in. pracy terenowej i audiostorytellingu, a także spacer dźwiękowy po Poznaniu, który przygotuje Hubert Wińczyk, poznański artysta dźwiękowy. Konferencję zakończą warsztaty Under the Skin: Radio and the Body prowadzone przez Eleanor McDowall, dyrektorkę brytyjskiego Falling Tree Productions. Konferencja przeznaczona jest nie tylko dla osób z branży radiowej, ale dla każdego, komu bliskie jest słuchanie. Jak przekonują organizatorzy, do bycia dźwiękoczułym niepotrzebny jest konkretny zawód, wystarczy chęć otwarcia się na świat i drugiego człowieka. Audionomia to zatem zarówno zapoznanie się ze współczesną sztuką reporterską, stawianie pierwszych lub kolejnych kroków w jej realizacji, jak i platforma wymiany dźwiękoczułych doświadczeń.

Magdalena Chomczyk

• II Ogólnopolska Konferencja Reportażu Dźwiękowego "Audionomia 2023"
• Centrum Kultury Zamek
• 8-10.09
• wstęp wolny
• rejestracja tutaj
• zapisy na warsztaty dla dzieci tutaj

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023