Czasy, w których mieszkańcy peryferyjnych dzielnic miasta musieli zarezerwować pół dnia, by zobaczyć koncert czy film, na szczęście są już przeszłością. Uprzywilejowanie centrów miast w kategorii dostępu do kultury przemija, co od dawna można zaobserwować w Europie, a od kilku lat również i u nas. Dziś dobre wydarzenie kulturalne, a nawet większe festiwale wychodzą naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom i za punkt honoru stawiają sobie takie hasła jak bliskość i dostępność. To kultura ma "wychodzić do ludzi", nie odwrotnie.

Lokalni aktywiści i społecznicy, bez których nie byłoby to możliwe, byli w mieście od zawsze, ale od czterech lat ich działania w Poznaniu koordynuje i wspiera Centrum Inicjatyw Lokalnych. To program uruchomiony przez miasto, którego jednym z zadań jest ułatwianie realizacji lokalnych inicjatyw oddolnych. Te z kolei są bezpośrednią odpowiedzią na potrzeby zgłaszane przez same wspólnoty, mają więc szansę trafiać w sedno w odróżnieniu od działań odgórnych, które - mimo szczerych chęci - nie zawsze spełniały oczekiwania mieszkańców. Dzięki działaniom CIL osoby czy organizacje pozarządowe, zaangażowane w rozwijanie konkretnych dzielnic lub obszarów miasta, mają szansę zdobywać potrzebne do tego granty i wcielać swoje pomysły w życie. Cel? Pobudzenie lokalnej społeczności do współpracy i udziału w życiu społecznym, integracja i samoorganizacja, które w przyszłości sprawią, że znów docenimy wartość najbliższej okolicy i życie sąsiedzkie.

Dla przykładu - Strzeszyn

Z roku na rok Poznań wydaje coraz więcej na konkursy, w których organizatorzy wydarzeń na przedmieściach mogą zdobyć dotacje. I tak, w 2014 roku wartość takich dotacji wynosiła 4 mln zł, a w 2018 już 14 mln zł. Tegoroczny miejski konkurs na wydarzenia dla mieszkańców Osiedla Strzeszyn wygrała Fundacja "Miejsce ludzi", która przygotuje wystawę zewnętrzną i - rzecz absolutnie unikatową! - komiks o Strzeszynie. Ten ostatni, wspólnie z trzema innymi osiedlami: Podolanami, Krzyżownikami-Smochowicami i Kiekrzem, dzięki wieloletniej współpracy w ramach budżetów obywatelskich, otrzymał też 150 tys. zł na realizację wydarzeń kulturalnych. Będą odbywać się na Starym Strzeszynie, na terenie rekreacyjnym przy ul. Krajneckiej.

Na drugim miejscu w konkursie grantowym znalazła się Fundacja "Wspólny Nurt", która tego lata zorganizuje na Strzeszynie cykl wydarzeń sąsiedzkich i koncert Kuby Badacha. Poza tym odbędzie się koncert lokalnego artysty Przybyła i ruszy plenerowe kino - cykl seansów, których repertuar będzie ustalany wspólnie z Radą Osiedla Strzeszyn. Szczegóły - na facebookowych fanpage'ach i stronach internetowych RO.

Wzrost o 200 procent

Doskonałym przykładem realizacji postulatów o współpracy i samoorganizacji jest Stowarzyszenie Młodych Animatorów Kultury SMAK, które w dzielnicy Główna prowadzi Społeczne Centrum Kultury Fyrtel Główna. To tu, w siedzibie przy ul. Głównej i na świeżym powietrzu, odbywają się m.in. plenerowe projekcje filmów Sekretne kino Główna, warsztaty chóralne dla seniorów i seniorek Główna: pogłosy czy warsztaty rzeźbiarskie dla dzieci. Wspólnie z miejskimi instytucjami i lokalną społecznością społecznicy budują też archiwum dzielnicy złożone ze starych dokumentów, rodzinnych fotografii i wspomnień mieszkańców, a z tymi ostatnimi stworzyli Bibliotekę Sąsiedzką, w której dyżury pełnią oni sami.

- Przy naszej Bibliotece Sąsiedzkiej współpracuje stały zespół opiekunów i opiekunek. Przy działaniach z seniorami pracujemy ze stałą grupą, bo to współpraca z innym NGO-sem, prowadzącym tutejszy klub seniora, ale staramy się również nakłonić innych seniorów do uczestnictwa, co wcale nie jest łatwe, zwłaszcza w okresie pandemii. Są też okazjonalne współprace z mieszkańcami, przy konkretnych działaniach, konkretnych cyklach warsztatowych - mówi Daniel Stachuła, animator kultury, jeden z koordynatorów przestrzeni Fyrtel Główna.

Wszystkie te inicjatywy pobudziły Główną, dzielnicę jeszcze do niedawna ospałą pod względem wydarzeń kulturalnych, do życia. - Uważam to za duży sukces po tych kilku latach pracy, że mamy stałe grono osób, które chcą to miejsce współtworzyć, brać odpowiedzialność za wspólną przestrzeń. To bardzo trudne wywołać realną zmianę społeczną poprzez kulturę, a nam zaczyna się to udawać. W końcu, jeśli jeszcze do niedawna nie było tu nikogo, kto chciałby tworzyć coś wspólnego, a potem dołączają do nas dwie osoby, to mamy wzrost o 200 procent! A potem kolejne dwie i kolejne... i nareszcie zaczyna się coś dziać - tłumaczy Stachuła.

Jeśli już o fyrtlach mowa, nie sposób przeoczyć prowadzonego przez Poznańskie Centrum Dziedzictwa projektu Fest Fyrtel, który póki co obejmuje trzy poznańskie dzielnice: Łazarz, Wildę i Jeżyce, zwracając uwagę na to, co w nich wyjątkowe i niepowtarzalne. To dzięki tej inicjatywie powstały m.in. mapy osobliwości każdej z tych dzielnic, prowadzone są też spotkania i warsztaty dla mieszkańców. Każda z dzielnic może się też poszczycić Mapą Atrakcji (w wersji papierowej oraz elektronicznej), zawierającą wybór przykładowych miejsc i opowieści z każdego fyrtla, zbiór najatrakcyjniejszych zdjęć oraz kategorie opisujące tożsamość danej dzielnicy. By być na bieżąco z wydarzeniami (lub pobrać wspomniane mapy), najlepiej odwiedzać regularnie stronę www.festfyrtel.pl oraz profil Fest Fyrtel na Facebooku.

Remontuj, gotuj i tańcz

Najmniejszy dom kultury w Poznaniu - działający na Naramowicach Lotaryńska 6: Mikro Dom Kultury też nie próżnuje. W lipcu zorganizuje dla mieszkańców warsztaty zielarskie Ziołowe kadzidła (15.07), których uczestnicy poznają lecznicze zastosowanie ziół rosnących na terenie ogrodu Mikro Domu Kultury i w okolicy; wegańskie warsztaty kulinarne (18.07), na których Daria Jeżewska i Krzysztof Szafran zdradzą tajniki weganizmu i pokażą, jak zrobić pyszne dania obiadowe, którymi nie pogardzi nawet zagorzały mięsożerca, oraz - dla majsterkowiczów - dwudniowe warsztaty odnawiania mebli Meblarski recykling (28-29.07).

Doskonałym przykładem wydarzeń dziejących się "na miejscu", niewymagających wyprawy do centrum, będą w tym roku warsztaty taneczne Dancing FairPlayce organizowane przez Ewę Wycichowską, byłą dyrektorkę Polskiego Teatru Tańca. Już po raz piąty odbędą się na Naramowicach, Umultowie, Różanym Potoku i Radojewie. Warsztatowy cykl to 40 zajęć tanecznych prowadzonych przez 20 pedagogów. Są przeznaczone zarówno dla profesjonalistów, jak i amatorów. Zajęcia będą prowadzone zarówno w zamkniętych salach, jak i w plenerze. Wydarzenie rozpocznie się w sobotę 21 sierpnia i potrwa tydzień. W planach m.in. specjalny koncert Teatru Muzycznego, kino plenerowe, tradycyjna milonga oraz kameralny koncert piosenki aktorskiej i kabaretowej Tomasza Grdenia. - Jestem bardzo wdzięczna, że nasze warsztaty dzieją się w takim wspaniałym miejscu. W zeszłym roku udało nam się zrobić warsztaty w ograniczonej formie. Pokazały nam, że nie możemy przerywać naszych działań, nawet mimo pandemii - mówi Ewa Wycichowska.

Lato w klimacie

Jednym z najaktywniejszych koordynatorów działań na peryferiach miasta jest Estrada Poznańska, która w okresie letnim realizuje bogaty program wydarzeń pod hasłem Lato z Estradą. By nie celować w ciemno i odpowiadać na oczekiwania mieszkańców, trzy lata temu na zlecenie Estrady i Urzędu Miasta Poznania przeprowadzono badanie pt. Potrzeby i potencjały kulturalne mieszkańców poznańskich osiedli zrealizowane przez Regionalne Obserwatorium Kultury - centrum badawcze działające na Wydziale Nauk Społecznych UAM. Objęło ono łącznie sześć osiedli na obrzeżach miasta: Antoninek-Zieliniec-Kobylepole, Fabianowo-Kotowo, Górczyn, Morasko-Radojewo, Jana III Sobieskiego i Marysieńki oraz Piątkowo.

- Bardzo zależało mi na tym, by wyjść z kulturą poza centrum miasta i potraktować serio mieszkańców osiedli - podkreślała wtedy Małgorzata Kempa, dyrektor Estrady Poznańskiej. - Nie chodziło o to, by spełniać zachcianki i organizować jednorazowe festyny, ale by działać kompleksowo i integrować społeczności lokalne. Okazało się, że wiele projektów, które przeprowadziliśmy na osiedlach, było strzałem w dziesiątkę.

Nie inaczej będzie w tym roku. Estrada, ponownie pod akcentującym ideę ochrony klimatu i dbania o środowisko naturalne hasłem Kultura w klimacie (będącym tematem przewodnim wszystkich ubiegłorocznych imprez), przygotowała dla poznaniaków ponad 200 wydarzeń! Wśród nich spektakle teatralne, koncerty i plenerowe projekcje filmowe. Na wszystkie wstęp będzie bezpłatny.

By lepiej odnaleźć się w programie, warto zapamiętać, że we wtorki dziać się będzie na Osiedlu Szczepankowo-Spławie-Krzesinki i Osiedlu Starołęka-Minikowo-Marlewo (Na starołęckim fyrtlu); w środy na Osiedlu Fabianowo-Kotowo (Letnia kultura na fyrtlu) i Osiedlu Świerczewo (Wakacje w forcie); w czwartki na Osiedlu Strzeszyn (Strzeszyńskie lato) i Osiedlu Piątkowo (czwartki w parku Chrobrego); w piątki na Osiedlu Jana III Sobieskiego i Marysieńki (Piątkowskie piątki z kulturą) i Osiedlu Kiekrz (Kierskie lato); a w weekendy na Osiedlu Antoninek-Zieliniec-Kobylepole (Lato z AZK). - Mam nadzieję, że kultura na żywo nareszcie wróci na poznańskie fyrtle, bo wszyscy już bardzo za tym tęsknimy - mówił w maju Jędrzej Solarski, zastępca prezydenta ds. kultury. Wróci - i to ze zdwojoną siłą!

Anna Solak

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021