Jerzy Pertek urodził się w 1920 roku. Niemal przez całe życie (z przerwą wojenną) mieszkał w Poznaniu. Już w młodości interesował się tematyką morską i zbierał dokumenty na ten temat. Napisał 2 tysiące artykułów i ponad 60 książek, których łączny nakład osiągnął 2 miliony egzemplarzy (!). Wśród jego najpopularniejszych tytułów są m.in. Wielkie dni małej floty, Morze w ogniu i Dzieje ORP Orzeł. Wystawa przygotowana przez Bibliotekę Raczyńskich prezentuje proces powstawania książki o "Orle". Pertek, nie mając dostępu do archiwów na zachodzie (okres komunizmu), znalazł inną drogę zdobywania dokumentów. Nawiązał korespondencję z ponad 150 osobami i wymienił z nimi około 500 listów. Odnalazł m.in. marynarzy, którzy służyli na "Orle" w różnych okresach i zeszli z pokładu zanim okręt zatonął.

Na wystawie zobaczymy m.in. notatki autora, listy, które otrzymywał, a także pamiątki przekazane przez członków załogi. Są też wycinki z prasy polskiej i zagranicznej m.in. dotyczące największego sukcesu Orła - zatopienia niemieckiego transportowca Rio de Janeiro, a także fotografie  z okresu budowy okrętu i jego służby w czasie pokoju. Dla miłośników tematyki wojennomorskiej - prawdziwe skarby.

Oglądając wystawę warto zwrócić uwagę na wątek poświęcony komandorowi ppor. Henrykowi Kłoczkowskiemu, dowódcy "Orła" we wrześniu 1939 roku. Po ataku Niemiec na Polskę Kłoczkowski unikał walki, nie wykonywał rozkazów dowództwa Marynarki Wojennej i ostatecznie skierował okręt do Tallinna w Estonii, gdzie zszedł z pokładu. Swoje defetystyczne zachowanie tłumaczył później chorobą. W 1942 roku Kłoczkowski został za to skazany w Wielkiej Brytanii, zdegradowany i wydalony z wojska. Pertek w Dziejach ORP Orzeł nie rozstrzygnął kwestii winy lub niewinności Kłoczkowskiego, bo pisząc książkę nie miał dostępu do dokumentów z procesu sądowego, które dałyby pełen obraz sprawy. Akta procesowe trafiły do Polski dopiero w 2006 roku, a więc już po śmierci pisarza.

Pertek, dzięki ogłoszeniom w prasie, zdobył i opublikował fotografie wszystkich marynarzy z Orła, korespondował z ich rodzinami, odnalazł też świadków z okresu internowania okrętu w Talinnie. Zgromadził z pewnością tysiące dokumentów o tym okręcie. Ale przecież nie tylko tym się zajmował. Pisał m.in. o wojnie na Atlantyku, w Arktyce, na Morzu Śródziemnym i Czarnym.

Na wystawie w Galerii Atanazego znajdziemy dokumenty osobiste z Kolekcji Pertka, którą po śmierci pisarza otrzymała Biblioteka Raczyńskich. Z całą pewnością to archiwum czeka jeszcze na swojego badacza. Uzupełnieniem bibliotecznej wystawy o Pertku i "Orle" może być wystawa Okręty wojenne 3D, która od najbliższej niedzieli (15 sierpnia) będzie można oglądać w Muzeum Uzbrojenia na Cytadeli. Zobaczymy na niej m.in. makietę ORP "Orzeł".

Szymon Mazur

• wystawa Podwodny okręt-widmo. Jerzy Pertek i dzieje ORP Orzeł
• Galeria Atanazego, Biblioteka Raczyńskich
• wstęp wolny
• czynna do 15.09

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021