W marcu 1950 roku, po kilku latach pozorowanej samorządności, komunistyczne władze Polski Ludowej ostatecznie zniosły samorząd terytorialny i zastąpiły go systemem rad narodowych na wzór radziecki. W większych miastach rady dzielnicowe podlegały radom miejskim, te wojewódzkim, a najwyższym organem władzy była Rada Państwa. W 1975 roku Poznań stał się miastem-gminą i stracił możliwość ustanawiania swojego budżetu, w latach 1982-1985 funkcjonował na zasadach prowizorium budżetowego, a od 1985 roku, kiedy powstały dzielnice, miał sześć niezależnych budżetów konstruowanych przez władze wojewódzkie.

Miasto nie miało niezależności finansowej, nie mogło kierować jakichkolwiek środków na cele przez siebie wybrane, rola prezydenta była praktycznie żadna. Miejska Rada Narodowa mogła jedynie opiniować, a decyzje i tak podejmowała Wojewódzka Rada Narodowa. W tej sytuacji nietrudno sobie wyobrazić, że wybory z 27 maja 1990 roku, poprzedzone częściowo wolnymi wyborami parlamentarnymi i powstaniem Senatu w 1989 roku, zmieniły wszystko. Decentralizacja władzy sprawiła, że odtąd każda kolejna Rada Miasta Poznania sama może podejmować decyzje w sprawach, które jej bezpośrednio dotyczą. Ale zanim kandydaci na radnych zostali radnymi, odbyła się kampania wyborcza, w czasie której poszczególne komitety wykupiły w Telewizji Poznańskiej czas antenowy, prezentowały swoich kandydatów i organizowały debaty. Komitet Obywatelski Miasta Poznania i NSZZ "Solidarność" zorganizowały ponadgodzinny panel dyskusyjny. Gośćmi bloku wyborczego byli m.in. Stefan Stuligrosz, Janusz Pałubicki i Krzesimir Dębski. Po drugiej stronie zasiedli kandydaci na radnych i - jak się wkrótce okazało - prawie wszyscy zostali radnymi pierwszej kadencji odrodzonego samorządu.

Kilka dni po wyborach nastąpiły dwa wydarzenia o wymiarze symbolicznym, które usankcjonowały wejście w nową erę prawodawstwa. 2 czerwca na uroczystej sesji nowej Rady Miasta Poznania w Sali Renesansowej ratusza radni zostali zaprzysiężeni, wybrano przewodniczącego Rady (został nim prawnik Tomasz Sokołowski), a ustępujący prezydent Poznania Andrzej Wituski przedstawił radnym raport o sytuacji społeczno-gospodarczej miasta i stanie budżetu. Swojego raportu nie komentował, wierząc, że świeżość spojrzenia nowych radnych pozwoli im na podejmowanie trafnych decyzji. Wskazał jedynie kilka problemów, z którymi przyjdzie im się zmierzyć. Mówił o sprawach, które jego zdaniem będą w najbliższym czasie dla miasta najważniejsze: o likwidacji kotłowni węglowych, budowie kompostowni, kontynuacji budowy Pestki i wielu innych inwestycjach, które teraz, kiedy radni mogą podejmować strategiczne dla miasta decyzje, można będzie zrealizować.

W środę 6 czerwca radni po 14-godzinnej, burzliwej, dramatycznej i obfitującej w liczne zwroty akcji sesji wybrali nowego prezydenta miasta. Został nim Wojciech Szczęsny Kaczmarek, pierwszy po wojnie demokratycznie wybrany włodarz miasta. Dwa dni później, 8 czerwca, w Sali Białej Urzędu Miasta Poznania na pl. Kolegiackim prezydent Andrzej Wituski przekazał swojemu następcy insygnia władzy. Ceremonia odbyła się z wielką klasą. Wituski wkroczył do Sali Białej w historycznym łańcuchu prezydenckim Cyryla Rajskiego, jak podkreślił, w dwójnasób ciężkim, bo złotym i mającym wagę odpowiedzialności. A potem zdjął łańcuch i zawiesił na piersi Kaczmarka. Do łańcucha dołączył klucz do bram miasta. "Niech się panu dobrze wiedzie" - powiedział. "Gdyby nie pan, przejmowalibyśmy to miasto w gorszym stanie" - odpowiedział Kaczmarek. I wymienili się pokaźnymi bukietami kwiatów.

Cyryl publikuje w swojej najnowszej kolekcji historyczne nagrania zdigitalizowane z archiwalnych kaset VHS: debatę telewizyjną, raport ustępującego prezydenta i przekazanie łańcucha prezydenckiego. Archiwalia są własnością Andrzeja Wituskiego i dzięki jego sympatii do Cyryla możemy je pokazać. Kolekcję uzupełnia kilkadziesiąt fotografii z pierwszej i drugiej kadencji Rady Miasta Poznania. Chętnie dołączymy do tego zbioru zdjęcia z kolejnych kadencji, jeżeli tylko takowe otrzymamy. Liczymy na Was, poznańscy radni, dawni i obecni.

Danuta Książkiewicz-Bartkowiak

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021