Budowali tutaj między innymi Marek Leykam (Okrąglak, siedziba Akademii Wychowania Fizycznego), Roger Sławski (liczne budynki Powszechnej Wystawy Krajowej, Dom Akademicki Hanka) czy Jerzy Liśniewicz (Domy Towarowe Alfa, Hotel Poznań, Hotel Polonez).

Władysław Czarnecki, rodowity lwowiak, absolwent Politechniki Lwowskiej, poświęcił Poznaniowi całe swoje zawodowe życie. Jego projekty były bardzo różnorodne, bo czasy i warunki, w jakich powstawały, zmieniały się jak w kalejdoskopie.

Do jego wczesnych prac należy budynek restauracji Magnolia, zbudowany w ramach przygotowań do PeWuKi w 1925 roku. Kolejnym budynkiem przygotowywanym na poznańską wystawę jest Dworzec Zachodni z 1929 roku. Władysław Czarnecki zaprojektował go w stylu neoklasycystycznym, z wyraźnymi wpływami nowoczesnej architektury, przede wszystkim art déco. Do dzisiaj pozostaje jednym z niewielu budynków kolejowych w Poznaniu, których nie musimy się wstydzić przed turystami.

Całe lata 20. XX w. były okresem wzmożonej pracy Czarneckiego. Zaprojektował wtedy kilkanaście dużych obiektów, do których należało Osiedle Tramwajarzy na Jeżycach - nieopodal obecnego Konsulatu Federacji Rosyjskiej - czy Kolonia Mieszkaniowa przy ul. Wspólnej dla osób wysiedlonych z rejonów przeznaczonych na PeWuKę, wzorowana na podobnych robotniczych osiedlach, które powstawały wówczas w Niemczech i Austrii.

Historia Poznania sprawiła, że jeden ze stworzonych przez siebie budynków Władysław Czarnecki musiał projektować i budować dwa razy. Budynkiem tym jest Dom Żołnierza przy ul. Ratajczaka. Pomysł budowy poznańskiego Domu Żołnierza pojawił się w połowie lat 20., jednak budowa obiektu przy ul. Ratajczaka ruszyła dopiero po śmierci marszałka Piłsudskiego, którego imię nosił przed II wojną światową i nosi znów od 1991 roku, natomiast ukończona została w marcu 1939 roku. W czasie wojny budynek zajmowało Gestapo. Wojny budynek nie przetrwał, został niemal całkowicie zniszczony. Jego odbudowa ruszyła w 1949 roku. Przedwojenny Dom Żołnierza zaprojektowany był w stylu modernistycznym. Jednak powojenna odbudowa nieco zmieniła jego formę i doszukać można się w niej zapowiedzi nadchodzącego socrealizmu (w końcu stał on się obowiązującym stylem państwowym właśnie w roku 1949).

Jednym z najbardziej znanych powojennych projektów Władysława Czarneckiego jest kościół Dominikanów. Narysował go, korzystając z planów autorstwa Adolfa Szyszko-Bohusza z 1937 roku. Bardzo charakterystyczna, eklektyczna, ale niezwykle elegancka forma kościoła Dominikanów, nawiązująca do architektury romańskich bazylik, przywodzi na myśl układ rzymskiej Bazyliki Św. Pawła za Murami. Kościół ten należy do najlepszych obiektów sakralnych zbudowanych w powojennej Polsce. Każdy poznaniak zna również inny projekt Władysława Czarneckiego - Collegium Historicum UAM, który powstał jako siedziba KW PZPR w latach 1948-50. Styl, jaki prezentuje, to nieczęsta mieszanka modernizmu i socrealizmu. Co ciekawe, budowa siedziby KW PZPR była jedną z pierwszych w Polsce, na których zastosowano współzawodnictwo pracy. Najbardziej z niego znana budowa Nowej Huty ruszyła rok później, bo w 1949 roku, a jako zaplanowany socrealistyczny zespół urbanistyczny dopiero w 1953 roku. Na tym jednak nie kończy się historia tego budynku, który był świadkiem działań Poznańskiego Czerwca 1956 roku. Natomiast w 1990 roku został "zdobyty" przez studentów UAM, którzy okupowali go tak długo, aż został przekazany uniwersytetowi. W 1948 roku Czarnecki zaprojektował bardzo udany, chociaż obecnie nieco zaniedbany, budynek Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej przy ul. Słowackiego.

Już przed II wojną światową Władysław Czarnecki opracował projekt urbanistycznej przebudowy i reorganizacji Poznania, plany te zostały wykorzystane w końcu lat 40., kiedy to ponownie pod kierownictwem Władysława Czarneckiego został opracowany nowy plan rozwoju miasta.

Nie zawsze jednak jego projekty były monumentalne, nie gardził bowiem mniej reprezentacyjnymi, ale bardzo potrzebnymi obiektami. Z jego deski kreślarskiej wyszły projekty szaletów miejskich na Rynku Jeżyckim i w Parku Wilsona, a także socjalne baraki na Zawadach. Władysław Czarnecki odnosił również sukcesy na niwie naukowej i społecznej, w 1950 roku został pierwszym dziekanem Wydziału Architektury Poznańskiej Szkoły Inżynierskiej, która została później przekształcona w Politechnikę Poznańską, a ostatnio w Uniwersytet Technologiczny. W 1951 roku został prezesem Poznańskiego Oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich. To właśnie działalność urbanistyczna Władysława Czarneckiego wywarła największy wpływ na wygląd i funkcjonowanie Poznania. W uznaniu jego zasług na tym polu Poznański Oddział SARP od 1981 r. organizuje konkurs jego imienia na najlepszą pracę studencką z dziedziny urbanistyki.

Marcin Stachowiak

• Wycieczka z cyklu Modernistyczny Poznań (w ramach festiwalu Poznań Wzywa, który rozpocznie się 9 maja) Władysław Czarnecki - architekt, który zbudował Poznań.
• 11.05, g. 15
• Salon Posnania (ul. Ratajczaka 44)