Centrum Szyfrów Enigma mieści się w gmachu dawnego Collegium Historicum UAM, obecnie noszącego nazwę Collegium Martineum. Budynek stoi u zbiegu ulic Święty Marcin i Kościuszki. Do roku 1989 budynek ten był siedzibą Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Przed wojną w tym miejscu stał inny budynek (intendentury wojskowej), w którym w latach 1930-1932 działała poznańska delegatura Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. 

W tym miejscu trzej absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zaczęli pracę nad niemieckimi szyframi. W grudniu 1932 roku, już w Warszawie, udało i mi się złamać zasadę działania niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co pozwoliło na czytanie niemieckiej korespondencji radiowej przez wiele kolejnych lat.

W piątek 24 września nastąpi otwarcie Centrum Szyfrów Enigma, placówki ekspozycyjno-edukacyjnej, która będzie prezentowała wielkie dokonanie poznańskich kryptologów-matematyków na tle wydarzeń historycznych pierwszej połowy XX wieku. CSE będzie swojej narracji w przystępny sposób łączyło matematykę z historią.

Wrześniowy weekend otwarcia Centrum Szyfrów Enigma zainauguruje plenerowe widowisko multimedialne z użyciem technik 3D, które rozegra się na fasadzie budynku Collegium Martineum. Wydarzenie, zatytułowane Brzmienia Szyfrów, rozpocznie się od premiery utworu muzycznego Patryka Piłasiewicza, związanego z Poznaniem muzyka i kompozytora, który od 2012 roku realizuje projekt artystyczny upamiętniający złamanie szyfru Enigmy przez Polaków. W utworze pojawią się echa fraz Paderewskiego i Wieniawskiego, bliskich Poznaniowi i Wielkopolsce.

Utkana z dźwięków szyfrów i zgrzytów maszyn kompozycja otworzy koncert, na którym na przywitanie nowej publiczności CSE, wspólnie z Patrykiem Piłasiewiczem zagra Skalpel - polski duet nu jazzowy, stworzony przez Marcina Cichego i Igora Pudło. Artyści, którzy w swoich utworach użyją sampli maszyn szyfrujących, wystąpią w samym sercu wystawy CSE, tuż obok bomby Rejewskiego i "pod rotorami" Enigmy. Zgromadzona na ulicy Święty Marcin publiczność będzie uczestniczyć w relacji na żywo z koncertu, transmitowanej z wnętrza budynku. Koncert zilustrują pokazy live VJ - wizualizacje na żywo na elewacji budynku.

Drugiego dnia (25 września) otwarta dla publiczności zostanie wystawa w Centrum Szyfrów Enigma, a zwiedzający będą mogli wziąć udział w specjalnych oprowadzaniach po Collegium Martineum oraz w tajnym kursie szyfrów, który przyjmie formę gry terenowej. Dopełnieniem dnia będzie nocne zwiedzanie CSE, które potrwa do północy. Na zakończenie weekendu otwarcia, w niedzielę, 26 września, odbędzie się spektakl wizualno-dźwiękowy "Czy świat potrwa jeszcze trzy kwadranse?...", poświęcony Henrykowi Zygalskiemu i jego partnerce Bercie Blofield. Widowisko będzie transmitowane online.

Dziś w CSE zaprezentowano egzemplarz maszyny szyfrującej Enigma, który na zasadzie wypożyczenia udostępniło Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Jak powiedział dyrektor MOP, Aleksander Ostasz, jest to jeden z najcenniejszych eksponatów tej placówki, ale na prośbę z Poznania, muzeum odpowiedziało pozytywnie. Skrzynię transportową Enigmy wspólnie otworzyli wiceprezydent Poznania Mariusz Wiśniewski i Aleksander Ostasz. Prezentowana Enigma to czterorotorowy model wyprodukowany w latach trzydziestych XX wieku. Egzemplarz ten został w 1987 roku zakupiony przez muzeum w Kołobrzegu, a obecnie jest warty około 500 tysięcy dolarów.

Dzisiaj ruszyła także strona internetowa Centrum Szyfrów, a także ogólnopolska kampania reklamowa zapowiadająca otwarcie. Misją Centrum Szyfrów Enigma jest budowanie świadomości, że historia złamania kodu Enigmy zaczęła się w Poznaniu, a autorami tego sukcesu byli młodzi matematycy-kryptolodzy, absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego.

Szymon Mazur

• Otwarcie Centrum Szyfrów Enigma
• 24-26.09
• CSE, ul. Św. Marcin 78
• wstęp wolny

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021