W Forcie VII mieścił się w czasie II wojny światowej niemiecki obóz koncentracyjny, a później także więzienie karno-śledcze gestapo. Obecnie na jego terenie działa Muzeum Martyrologii Wielkopolan, oddział Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości. Przedstawiono w nim tragiczne losy Polaków więzionych w tym miejscu. - Każdy metr, każda cegła w tym forcie jest świadkiem męczeństwa i śmierci tysięcy osób, więźniów "obozu krwawej zemsty", ofiar niemieckich represji - przypominają muzealnicy.

W ostatnich latach w forcie prowadzone są zakrojone na szeroką skalę prace remontowo-renowacyjne w ramach projektu Renowacja i adaptacja Fortu VII w Poznaniu dla zachowania dziedzictwa kulturowego. Powstała nowa ścieżka zwiedzania, tak zwana ścieżka fortyfikacyjna, która łączy w sobie historię fortu i całej Twierdzy Poznań oraz miejsca martyrologii. Jej trasa biegnie poprzez część fortu poddaną renowacji i jest na niej prezentowany wygląd obiektu z okresu działającego tu obozu koncentracyjnego. Zwiedzający będą mogli obejrzeć m.in. most forteczny, część podwalni, prochownię, stanowiska artyleryjskie czy schron pogotowia, które w czasie II wojny światowej pełniły funkcje obozowe. Niektóre z nich Niemcy przekształcili w cele więzienne.

Wątki fortyfikacyjne przedstawiono w pomieszczeniu amunicyjnym, remizach artyleryjskich (w których będą prezentowane armaty z XIX i XX wieku) oraz w prochowni. Dalej ścieżka prowadzi przez pomieszczenia, w których prezentowane są informacje o funkcjach obronnych Fortu VII. Odwiedzający będą mogli zobaczyć również kaponierę barkową z replikami uzbrojenia obronnego, fosę forteczną oraz kaponierę czołową, w której - po raz pierwszy w Polsce - będą prezentowane działka rewolwerowe i reflektory do oświetlania fosy. W forcie pojawiły się już repliki ciężkiego uzbrojenia artyleryjskiego: 1 armata kalibru 90 mm, 1 armata 120 mm, 2 armaty kalibru 150 mm i 4 działka rewolwerowe kaliber 37 mm. Zwiedzanie ścieżki będzie wsparte audioprzewodnikiem lub aplikacją na smartfony.

Przemysław Terlecki, dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości, przypomina, że Fort VII to przede wszystkim symbol męczeństwa Wielkopolan w czasie II wojny światowej. - Jednak jego historia zaczyna się w XIX wieku, gdy budowano Twierdzę Poznań. Już wtedy umocnione i wyposażone w armaty forty, takie jak Fort Colomb stały  się elementem militarnej dominacji zaborcy i jego polityki germanizacyjnej. W ramach projektu WRPO zrewitalizowaliśmy m.in. prawy majdan, który przez dziesiątki powojennych lat był niedostępny i popadał w ruinę. Udostępniona nowa ścieżka zwiedzania dopełnia historii tego miejsca. Jest to duży krok w przygotowaniu wystaw stałych, jakie w Forcie VII będą w przystępny sposób prezentować mroczne losy Poznania i Wielkopolski pod okupacją niemiecką - dodaje.

W ramach kończącego się teraz etapu robót ekipy budowlane przepracowały 100 tysięcy godzin i odnowiły kilkaset kilometrów fug budowlanych.

- Muzeum Martyrologii w Forcie VII odwiedza w ciągu roku kilkanaście tysięcy osób. Uważamy, że potencjał tego miejsca jest dużo większy. Liczymy, że dzięki fortyfikacyjnej ścieżce zwiedzania i nowym elementom na ekspozycji, frekwencja zwiększy się do 50 tysięcy lub nawet więcej - powiedział dyrektor Terlecki.

Odnowiony prawy majdan będzie można zwiedzać jedynie z przewodnikiem i w wyznaczone dni - najbliższy termin to 2 lipca. Obowiązują zapisy pod numerem telefonu: (61) 848 31 38.

Muzeum przeprowadzi teraz kolejny etap renowacji fortu, obejmujący lewy majdan. Jest to jednak projekt o znacznie mniejszej skali. Działania w Forcie VII prowadzone są w ramach projektu Renowacja i adaptacja Fortu VII w Poznaniu dla zachowania dziedzictwa kulturowego. Wartość inwestycji wynosi 24,2 milionów złotych, z czego wysokość dofinansowania z Funduszy Europejskich, udzielonego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata 2014-2020, to ponad 11 milionów złotych. Miasto dofinansowało projekt kwotą 13,2 mln zł.

Szymon Mazur

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2022