Nowoczesny gmach, na który Poznań czekał blisko 200 lat, otwarty zostanie w dniu Imienin Miasta - 29 czerwca. Poznaniacy dostaną go niejako w prezencie, tak jak przed laty budynek przy placu Wolności, który podarował im hrabia Raczyński: "Niżej podpisany przejęty chęcią ułatwienia każdemu śródków nabywania nauk i wiadomości zakłada w Poznaniu w miejscu swego urodzenia Bibliotekę publiczną, którą wraz z domem w tym celu (...) wystawionym, ze wszystkimi w nim znajdującymi się obecnie książkami, oraz funduszami na uposażenie przeznaczonymi, temuż miastu tytułem własności w wieczne nadaje posiadanie. (...) Przeznaczeniem Biblioteki Raczyńskich jest, aby w czytelni, która w tejże będzie urządzoną, każdy bez różnicy osób w dniach i godzinach oznaczonych miał prawo z niej korzystać" - wyjaśnił swoje intencje w statucie biblioteki jej fundator. 5 maja 1829 r. udostępnił bibliotekę czytelnikom. 184 lata później rozpoczyna się całkiem nowy rozdział w jej historii. Hrabia Raczyński marzył o nim od lat.

Wrota czasu

Nowe skrzydło Biblioteki Raczyńskich będzie kilka razy większe od tego, które postawił w XIX wieku Raczyński. Dzięki rozbudowie biblioteka zyska 11 tys. m2 nowej powierzchni, a cenne zbiory i liczone w dziesiątkach tysięcy woluminy wreszcie będą miały swoje miejsca na półkach.

Projekt nowej biblioteki powstał w pracowni Jems Architekci. Zwyciężył w konkursie, który miasto ogłosiło w 2003 r. Autorzy zwycięskiej koncepcji uznali wówczas, że nowe skrzydło nie powinno dominować nad klasycystycznym gmachem głównym książnicy, ale tworzyć z nim nierozerwalną całość, której frontem pozostanie jednak historyczna fasada, wzorowana na paryskim Luwrze. - Obecny gmach Biblioteki Raczyńskich dzieli od nowego szklany łącznik, trafnie nazwany przez jedną z dziennikarek, którą oprowadzałem po budynku "Wrotami czasu". Bo tutaj właśnie płynnie przechodzimy z XIX w. w czasy współczesne - mówi Wojciech Spaleniak, dyrektor Biblioteki Raczyńskich. Do nowego gmachu prowadzi także osobne wejście od strony Alei Marcinkowskiego. Co czeka nas po przekroczeniu progu nowej biblioteki?

Zanurzeni w świecie książek

Marek Moskal, architekt z pracowni Jems Architekci: - Projektując nowe skrzydło biblioteki, mieliśmy przed oczami bibliotekę Borgesa i bibliotekę Umberto Eco. Jedna jest tajemniczym labiryntem, gdzie człowiek gubi się w książkach, a druga jest otwarta - to przestrzeń, w której książki lubią być czytane.

W poznańskim gmachu udało się połączyć obie te idee. - Czytelnie to przestrzeń, gdzie wszyscy poruszają się swobodnie, mają książki na wyciągnięcie ręki, ta przestrzeń jest przyjazna, otwarta. Ale są też w niej miejsca odosobnienia, skupienia wśród książek - dodaje architekt.

Wojciech Spaleniak: - Dzisiaj na całym świecie nie buduje się bibliotek według schematu: mur, drzwi, zamknięte czytelnie. Dzisiaj wszędzie królują otwarte przestrzenie, które jednocześnie nie mogą tłumić intymności. I tak właśnie dzieje się u nas. Na I piętrze informatorium, katalogi, księgozbiór podręczny są otoczone czytelniami: czasopism, multimedialną, salą pracy zespołowej i czytelnią główną od strony Al. Marcinkowskiego. Jeśli czytelnik w którejś z nich przysiądzie - to jest tam cisza i intymność - zapewnia dyrektor. Czytelnie królują na poziomie drugim. Pierwszy wypełnia imponująca wypożyczalnia z ponad 70 tys. woluminów. - To świat książek. W pierwszej chwili może nawet przerażać ogrom regałów. Ale pomiędzy nimi są enklawy, gdzie można przysiąść, odpocząć z książką. Wchodzisz w świat książek, zatapiasz się w nim i giniesz - opowiada dyrektor Spaleniak.

Oprócz trzech czytelni i przepastnej wypożyczalni znalazło się w nowym skrzydle osobne miejsce dla najmłodszych czytelników - na poziomie 0, od strony Alei Marcinkowskiego. - Dzieci będą przychodzić do budynku, do którego dotąd rzadko trafiały. Od teraz mogą uznać, że to jest też ich biblioteka - nie kryje radości Wojciech Spaleniak.

Wielka przeprowadzka

Do nowego skrzydła Biblioteki Raczyńskich trafi cały księgozbiór z filii przy Świętym Marcinie (z tzw. Centralnej Wypożyczalni) - czyli ponad 20 tys. woluminów: głownie opracowania, kompendia oraz podręczniki akademickie o profilu humanistycznym, a także klasyka literatury pięknej.

To właśnie w budynku przy Świętym Marcinie rozpoczną się 29 czerwca wydarzenia związane z przeniesieniem biblioteki do nowej siedziby i jej otwarciem. 14 czerwca pożegnają go jeszcze studenci i pracownicy filologii polskiej UAM, dla których przez lata był "drugim domem". A potem przyjdzie czas na mieszkańców Poznania, dla których przez wiele lat był on głównym miejscem, w którym wypożyczali książki.

Do nowej biblioteki wprowadzą się także książki z innych filii, m.in. nr 9 i 18 z Wronieckiej 6, filii 66 dla niewidomych przy Mielżyńskiego 27/29 oraz filii 11 dla dzieci z Wronieckiej 15. A także Dział Zbiorów Specjalnych, w którym przechowywane są największe skarby biblioteki. Rękopisy, pierwsze wydania, starodruki - od średniowiecza do XVIII w. - zajmą trzecie, najbardziej strzeżone piętro w nowym gmachu. - Nawet ja nie mam tam wstępu na co dzień - mówi dyrektor Spaleniak. - Wejście możliwe jest tylko za pomocą specjalnych kodów, które znają szefowie Działu Zbiorów Specjalnych - dodaje. Część zbiorów specjalnych zostanie udostępniona widzom w dniu otwarcia biblioteki - 29 czerwca, na wystawie Księgi i sztuka. Dziedzictwo po Edwardzie i Atanazym Raczyńskich. Wielka przeprowadzka cały czas trwa. Regały w nowej bibliotece systematycznie zapełniają się książkami. Aż do wielkiego otwarcia 29 czerwca.

Wielkie otwarcie

Nowe skrzydło Biblioteki Raczyńskich otwarte zostanie 29 czerwca w samo południe. W uroczystości udział zapowiedzieli prezydent Bronisław Komorowski oraz minister kultury Bogdan Zdrojewski. Tego dnia także zostaną wręczone nagrody "Przyjaciel Biblioteki Raczyńskich", otwarta zostanie wystawa Księgi i Sztuka, a pierwsi czytelnicy do późnych godzin wieczornych będą mogli zwiedzać nowy gmach biblioteki. W przestrzeni miasta przez cały dzień odbywać się będą akcje z książką w roli głównej. Mieszkańcy Poznania zostaną m.in. zaproszeni do symbolicznego przeprowadzenia księgozbioru biblioteki oraz do skorzystania ze specjalnych stref czytania, zlokalizowanych w rożnych punktach miasta.

Sylwia Klimek

• otwarcie nowego gmachu Biblioteki Raczyńskich przy Al. Marcinkowskiego
• 29.06, g. 12