10. Pułk Dragonów był zmotoryzowaną jednostką, która w czasie II wojny światowej pod polskim sztandarem walczyła na froncie zachodnim w latach 1944-1945. Była formacją ofensywną, wspierającą czołgi słynnej polskiej 1 Dywizji Pancernej, dowodzonej przez jednego z najlepszych polskich dowódców - generała Stanisława Maczka. Historia jednostki dragonów rozpoczyna się w momencie sformowania w 1938 roku w Rzeszowie dywizjonu rozpoznawczego 10. Brygady Kawalerii. Od tego momentu ułani, a potem dragoni, podążali szlakiem bojowym z Polski we wrześniu 1939 roku, przez Francję w roku 1940 i 1944, przez Belgię i Holandię aż do Niemiec w roku 1945. W sierpniu 1944 roku, w Normandii, starli się z jedną z najlepszych niemieckich jednostek bojowych - 12 Dywizją Pancerną SS "HJ", brali też udział w bitwie pod Falaise. Ciekawym epizodem z okresu walk w Belgii było wykorzystanie niemieckich transporterów opancerzonych Sd.Kfz. 251 w miejsce zniszczonych własnych. Ich użycie pozwoliło dragonom na zdobycie bez walki trzech przepraw na rzekach. W czasie walk na zachodzie poległo 194 żołnierzy 10. Pułku Dragonów, 502 zostało rannych. Do niewoli wzięto 2,5 tys. jeńców.

Wystawa przygotowana przez Muzeum Uzbrojenia opiera się na niezwykłych źródłach. Po II wojnie światowej, aż do późnych lat 80., w Londynie, weterani 10. Pułku Dragonów wydawali periodyk "Dragoni naprzód". Zawierał on głównie wspomnienia oraz informacje o wojennych losach żołnierzy tej formacji. Artykuły z tego unikatowego wydawnictwa stanowią cenne uzupełnienie scenariusza wystawy. Na wystawie obejrzymy też umundurowanie i uzbrojenie dragonów z różnych okresów służby, a także sprzęt i wyposażenie wykorzystywane zarówno na polu bitwy, jak i w czasie służby garnizonowej. Co ciekawe, po kilkudziesięciu latach przerwy, hasło "Dragoni Naprzód!" ponownie rozbrzmiewa w polskich koszarach. W 1995 roku tradycje pułkowe dragonów przejął 10. batalion zmechanizowany ze Świętoszowa. W tym roku przypada 25 rocznica tego wydarzenia. Wystawa jest także hołdem dla weteranów i współczesnych dragonów.

Dzień otwarcia wystawy to także dzień ponownego otwarcia ekspozycji wewnętrznej Muzeum Uzbrojenia na Cytadeli. W ostatnich miesiącach, ze względów pandemicznych, muzeum udostępniało zwiedzającym tylko swoją ekspozycję plenerową tj. sprzęt ciężki, m.in. samoloty, działa, czołgi i inne pojazdy, nie było zaś wstępu do wnętrza muzeum zlokalizowanego w dawnym laboratorium prochowym Fortu Winiary. Od wtorku 27 października muzeum jest już dostępne w całości przy zachowaniu rygorystycznych zasad sanitarnych, czyli obowiązku zasłaniania ust i nosa, dezynfekcji rąk i utrzymywaniu dystansu od innych zwiedzających.

Szymon Mazur

• wystawa czasowa Dragoni generała Maczka. Rzeszów 1937 - Świętoszów 2020
• kurator: Miłosz Stroiński
• 27.10-29.12
• Muzeum Uzbrojenia na Cytadeli
• bilety: 6 i 12 zł

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2020