Muzeum Narodowe w Poznaniu postanowiło wypełnić tę lukę w historii sztuki, otwierając 7 sierpnia pierwszą monograficzną wystawę tej znakomitej, a dotąd pozostającej w cieniu artystki. "Poznańska wystawa przedstawi obecny stan badań nad jej biografią oraz nowe spojrzenie na wkład malarki w dziedzictwo sztuki polskiej pierwszej połowy XX wieku" - piszą kuratorki, Agnieszka Salamon-Radecka i Agnieszka Skalska.

Na wystawie zaprezentowane zostaną obrazy, rysunki oraz szkicowniki pochodzące ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Fundacji Signum, a także z kolekcji rodziny artystki. "Poza znanym i komentowanym w dotychczasowych publikacjach dorobkiem awangardowym z lat 20. XX wieku wystawa zaprezentuje także nieznane szerokiej publiczności prace z lat 30. oraz zachowane w zbiorach rodzinnych, a projektowane przez artystkę, sprzęty codziennego użytku" - zapowiadają twórcy ekspozycji. Pierwszą monograficzną prezentację uzupełnią dokumenty i archiwalne fotografie z rodzinnego albumu.

W Bloku

Była córką warszawskiego drzeworytnika, wydawcy i właściciela drukarni - Edwarda Karola Nicza. W latach 1916-1920 studiowała malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni Stanisława Lentza, należała do pierwszego pokolenia studentek szkoły. To tam poznała m.in. Teresę Żarnower, Mieczysława Szczukę i Henryka Stażewskiego - współtwórców najważniejszego ugrupowania awangardy, "Bloku Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów", z którym związani byli także m.in. Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro. Brała udział w niemal wszystkich wystawach tej formacji, począwszy od słynnego pokazu w Warszawie, w salonie firmy samochodowej "Laurin-Clement".

Po rozpadzie Bloku, od 1926 roku współpracowała z grupą konstruktywistów i funkcjonalistów Praesens. Wraz z członkami grupy wystawiała prace na wspólnych pokazach, m.in. w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1926) i podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu (1929). Z kolegami konstruktywistami prezentowała swoje prace w Paryżu i Nowym Jorku.

Obrazy niedokończone

Jej twórczość ewoluowała - wczesna, o secesyjnej stylistyce, czerpała z doświadczeń młodopolskich. W kolejnych pracach widoczne są przetworzone, ale czytelne wpływy ekspresjonizmu i kubizmu (duży wpływ na jej myślenie o sztuce miała m.in. ekspresjonistyczna twórczość poznańskiej grupy Bunt i wydawane przez nią pismo "Zdrój"). "Po 1924 roku coraz wyraźniej oczyszczała formę z naleciałości figuratywnych" - pisze w jednym z nielicznych dostępnych opracowań Maria Zientara z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. "Rzeczywistość w jej obrazach była coraz trudniej rozpoznawalna. Abstrakcyjne formy początkowo różnicowała i wzbogacała kolażami, by następnie kształtować pełen prostoty styl abstrakcji" - tłumaczy.

Nicz-Borowiakowa była artystką wszechstronną. Zajmowała się grafiką, projektowaniem wnętrz, sztuką użytkową i scenografią. W centrum jej zainteresowań pozostało jednak malarstwo. Około 1930 roku, po narodzinach córki, wycofała się z życia artystycznego. Z tych lat, obejmujących także okres II wojny, pochodzą nieliczne, niekiedy niedokończone obrazy ze zbiorów rodziny artystki. Zostaną wypożyczone na poznańską wystawę. Oprócz prac artystki będzie można także zobaczyć archiwalne zdjęcia: portrety jej samej, członków jej rodziny i przyjaciół, a także fotografie dokumentujące życie studenckie w pracowniach Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych czy towarzyskie spotkania w domu artystki.

Wystawę otworzy prezentacja malarskiej twórczości Nicz-Borowiakowej związanej z awangardą. Niektórym obrazom będą towarzyszyć szkice pozwalające prześledzić proces pracy nad formą. Rysunki i szkicowniki, wczesne dzieła powstające poza głównym nurtem awangardy, pokazane zostaną w osobnej części. W kolejnej znajdą się portrety, przedmioty użytkowe projektowane i ozdabiane przez artystkę.

Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany katalog, zawierający obok esejów dotyczących wybranych aspektów twórczości artystki na tle sztuki polskiej i europejskiej XX wieku także kalendarium i fotografie.

Sylwia Klimek 

• Awangardzistka. Maria Nicz-Borowiakowa (1896-1944)
• kuratorki: Agnieszka Salamon-Radecka i Agnieszka Skalska, współpraca kuratorska: Agata Mendrychowska
• wernisaż: 7.08
• Muzeum Narodowe
• czynna do 27.11

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2022