Blokowiska już od wielu lat traktowane są jako niechciana pamiątka po PRL-u, monumentalne pomniki napaści kolektywizmu na indywidualizm jednostki, przestrzeń zdegradowana. Warto jednak pamiętać, że zgodnie z  założeniami modernistycznych architektów z początku XX w. jednostki mieszkaniowe miały stanowić odpowiedź na palące problemy socjalne uboższych grup społecznych. Na gruncie powojennej Polski natomiast - rozwiązanie problemu migracji, wyżu demograficznego i niedoboru lokali mieszkalnych w zburzonym państwie.

Rozwój budownictwa mieszkaniowego w latach 60. i 70. doprowadził do powstania w niemalże każdym z większych miast Polski rozległych osiedli, których trzon stanowiły bloki z wielkiej płyty. W samym Poznaniu bloki te - dominujące w panoramie Piątkowa, Winograd i Rataj - zapewniają miejsce do życia około 200 tys. osób.

Jednak nie o poznańskich, lecz warszawskich blokowiskach pisze w reportażu Bloki w słońcu. Mała historia Ursynowa Północnego gościni Festiwalu, Lidia Pańków. Ursynów Północny, czyli osiedle powstałe w złotej erze budownictwa wielkopłytowego, nabiera w jej opisie barw, które przełamują stereotypową szarzyznę betonowych lasów. Na podstawie zdobytych dokumentów oraz rozmów z mieszkańcami Ursynowa autorka spisuje dzieje modernistycznego osiedla, które w latach swojej świetności stanowiło pole do działalności kulturalnej i twórczej artystów, animatorów oraz "przeciętnych Kowalskich".

Miejsce blokowisk w nowoczesnym i ponowoczesnym świecie jest tematem niezwykle chętnie podejmowanym przez historyków, architektów, socjologów i kulturoznawców. W ramach  Festiwalu "Książka i Miasto" swoje wykłady wygłoszą historyczka sztuki dr hab. Hanna Grzeszczuk-Brendel i  socjolożka dr Agnieszka Barczykowska. Pierwsza z naukowczyń będzie miała okazję wytłumaczyć słuchaczom, dlaczego krytyka socrealistycznych blokowisk -  nierozerwalnie związana z nobilitacją historycznej zabudowy miejskiej - przymyka oko na mankamenty miast drugiej połowy XIX i pierwszych dekad XX wieku. Cofając się do początków budownictwa mieszkaniowego w Poznaniu i Europie, badaczka niejako rehabilituje  modernistyczne osiedla. Uświadamia nas, że stanowiły one w rzeczywistości ostatnią z propozycji poprawy tragicznej sytuacji socjalnej mas ludności miejskiej.

Nieco inną perspektywę obiera dr Agnieszka Barczykowska - skupia się na obecności blokowisk we współczesnym środowisku miejskim. Jej wykład ukaże szanse i wyzwania jakie stoją obecnie przed osiedlami z wielkiej płyty. Badaczka zwraca uwagę na fakt, że mimo powszechnej złej opinii blokowiska wielkomiejskie często zajmują wysokie pozycje w rankingach najbardziej przyjaznych dla mieszkańców osiedli (jak np. Winogrady i Piątkowo), a także tych najlepiej skomunikowanych.  Czy zatem blokowiska przetrwają kolejne dekady? Jaki wpływ mają na nie czynniki urbanistyczne, a jakie nowe wzory życia społecznego i aspiracje klasy średniej? Odpowiedzi na te i inne pytanie będziemy mogli poznać już 5 grudnia.

Wykłady Nie tylko bloki. Początki masowego budownictwa mieszkaniowego w Poznaniu i Europie Hanny Grzeszczuk-Brendel oraz Wielkomiejskie osiedla blokowe. Historia i współczesność Agnieszki Barczykowskiej dostępne są również w formie drukowanej w nr 4/2018 Kroniki Miasta Poznania.

Jacek Adamiec

• III Festiwal "Książka i Miasto"
• 2.12, g. 18 - wieczór autorski Lidii Pańków Bloki w słońcu. Mała historia Ursynowa Północnego, prowadzenie: Jakub Głaz
• 3.12, g.18 - wykład dr hab. Hanny Grzeszczuk-Brendel Nie tylko bloki. Początki masowego budownictwa mieszkaniowego w Poznaniu i Europie
• 5.12, g.18 - wykład dr Agnieszki Barczykowskiej Wielkomiejskie osiedla blokowe. Historia i współczesność
• Stowarzyszenie "Prawo do Miasta", róg ul. Różanej i Żupańskiego
• wstęp wolny

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2019