Centrum Szyfrów Enigma powstaje w budynku uniwersyteckim u zbiegu ulic Święty Marcin i Kościuszki. W tym miejscu przed wojną stał budynek, w którym mieściła się poznańska delegatura Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Młodzi poznańscy matematycy - późniejsi kryptolodzy - pracowali w tym miejscu, próbując łamać niemieckie szyfry. Po wojnie w miejscu zniszczonego budynku zbudowano siedzibę Komitetu Wojewódzkiego PZPR, którą w Czerwcu'56 roku zaatakowali i przejęli protestujący robotnicy. W 1989 roku budynek zdobyli poznańscy studenci, którzy przekazali go miastu. Miasto zdecydowało się oddać gmach Uniwersytetowi i przez wiele lat mieścił się w nim Wydział Historyczny UAM.

Wkrótce budynek czeka ponowne otwarcie. Będzie pełnił zupełnie nową rolę - stanie się siedzibą Centrum Szyfrów Enigma. Zakończenie prac budowlanych planowane jest na wrzesień, a dokładny termin otwarcia miasto ujawni w połowie wakacji. - Jeszcze w lipcu pojawią się multimedialne odsłony CSE - strona internetowa i profil na Facebooku. We wrześniu ruszy też kampania reklamowa w Poznaniu i największych miastach Polski - zapowiada Mariusz Wiśniewski, wiceprezydent Poznania.

Na poniedziałkowej konferencji prasowej zaprezentowano oryginalne eksponaty, które znajdą się na ekspozycji. Ich historia jest w różny sposób związana z historią Enigmy. Klucz radiotelegraficzny, tzw. boczniak, służył do nadawania komunikatów radiowych kodem Morsea'a i był używany przez Leonarda Sommerfelda, pochodzącego z Poznania pracownika Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Klucz prezentowany będzie w dawnej Sali J. Burszty, poświęconej w całości poznańskim kryptologom i pracownikom Biura Szyfrów.

Czesław Gembara przekazał w depozyt do CSE niemieckie urządzenie radio-elektroniczne służące go generowania wysokich częstotliwości i strojenia radiostacji na okrętach podwodnych u-bootach. Po wojnie sprzęt ten był używany w wojskowych zakładach radiotechnicznych na poznańskiej Ławicy. Kolejnym oryginalnym eksponatem, który pojawi się na ekspozycji w CSE jest kalendarz Kriegsmarine - niemieckiej marynarki wojennej z 1942 roku, czyli z okresu, gdy u-booty święciły triumfy na Atlantyku, topiąc dziesiątkami alianckie statki transportowe. Złamanie szyfrów Enigmy umożliwiło Aliantom przejęcie inicjatywy w wojnie morskiej i pozwoliło na przeprowadzenie desantu na kontynent europejski w czerwcu 1944 roku.

Piotr Bojarski, dyrektor CSE, poinformował na konferencji, że na ekspozycji pojawi się oryginalny egzemplarz maszyny szyfrującej Enigma, przekazany w depozyt przez jedną z polskich placówek muzealnych. Pozyskiwane są także pamiątki po kryptologach i ludziach związanych z polskim radiowywiadem.

Misją Centrum Szyfrów Enigma jest budowanie świadomości, że historia złamania kodu Enigmy zaczęła się w Poznaniu. Hasłem instytucji jest "Prawdziwa historia. Wyzwanie dla umysłu". Operatorem CSE będzie Poznańskie Centrum Dziedzictwa zarządzające m.in. Bramą Poznania.

Szymon Mazur

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2021