Kultura w Poznaniu

Teatr

opublikowano:

Ósemki świętują

Co? Jubileusz 20-lecia siedziby przy ul. Ratajczaka 44. Przypomną w tym czasie najważniejsze wątki swojej działalności.

Teatr Ósmego Dnia - grafika artykułu
Teatr Ósmego Dnia

Teatr Ósmego Dnia powstał w 1964 roku. Założył go Tomasz Szymański wraz z grupą studentów polonistyki UAM, m.in. z Lechem Raczakiem, Stanisławem Barańczakiem, Januszem Grotem i Markiem Kirschke. Nazwa Ósemek nawiązuje do "Zielonej Gęsi" Gałczyńskiego: "...siódmego dnia Pan Bóg odpoczywał, a ósmego stworzył teatr...". Panowie zaczynali od teatru poezji. Inspiracją dla nich był również Jerzy Grotowski i Teatr Laboratorium oraz wydarzenia z marca '68. Zbigniew Osiński zrealizował z nimi w tym czasie "Warszawiankę" Stanisława Wyspiańskiego. Kiedy jednak cztery lata później kierownictwo objął Lech Raczak, Ósemki zmieniły swoje artystyczne przyzwyczajenia. Z tzw. czystego teatru przerzucili się na teatr zaangażowany. Pierwszym spektaklem z cyklu "tych głośnych" z lat 70-tych było "Wprowadzenie do...", wyśmiewające kult Lenina. Kolejne nie były mniej ironiczne. Przykładowo w "Jednym tchem" artyści przeprowadzili wiwisekcję na wydarzeniach z grudnia 1970 roku. Później zaczęli również tworzyć spektakle plenerowe.

Pod koniec lat 70-tych przestali być teatrem studenckim. Z ekipy pionierów pozostał Raczak, który objął posadę dyrektora artystycznego Teatru Ósmego Dnia i do 1993 roku reżyserował wszystkie spektakle wychodzące pod jego szyldem. Po wprowadzeniu stanu wojennego grupa była szykanowana. Artyści nie mogli grać na zagranicznych festiwalach i, mimo że oficjalnie byli zawodowcami, cały czas borykali się z problemem lokalowym. Grali wówczas w kościołach i na ulicach. Nasilające się problemy skłoniły ostatecznie dużą część grupy do emigracji i osiedlenia się w Ferrarze (Włochy). Po przełomie 1989 r. powrócili jednak do Poznania i 1991 roku zaprezentowali "Ziemię niczyją". Wówczas Ewa Wójciak, długoletnia aktorka zespołu, przejęła kierownictwo i do dziś szefuje Ósemkom. Za jej "panowania" powstały m.in. takie spektakle, jak "Teczki", "Portiernia", "Paranoicy i Pszczelarze" czy "Osadzeni. Młyńska 1". Teatr Ósmego Dnia właśnie przez takie projekty chce kontynuować tamtą poetykę buntu i kontrkultury. Oceńcie sami, czy ich praca ma sens...

Mogą w tym pomóc obchody 20-lecia siedziby Ośrodka Teatru Ósmego Dnia przy ul. Ratajczaka 44. Miejsca, które stało się schronem dla tułającego się przez lata zespołu. Przestrzenią zarówno dla teatru, jak i życia. Artyści zapraszają z tej okazji na cykl performatywnych czytań, które zapoczątkuje esej "Kapłana błaznem" Cezarego Wodzińskiego. Reżyserią spektaklu zajął się Janusz Opryński, który za Roberto Calasso powtarza, że "akt czytania to niezwykły teatr naszego umysłu, teatr bez granic, scena bez granic, a my jesteśmy jedynymi żyjącymi istotami, które posiadają słowo, to ponoć odróżnia nas od pozostałych". Po nim odbędzie się spotkanie z twórcami.

Kolejną propozycją jest "Ufam Tobie" na podstawie reportażu Romana Daszczyńskiego i Pawła Wiejasa pt. "Grzech ukryty w Kościele". To obraz w reżyserii Marcina Libera, który ma być portretem polskiego Kościoła. Same Ósemki natomiast przygotowały projekt "Do władzy wielkiej i sprawiedliwej". Inspiracją do stworzenia tego eksperymentu teatralnego stały się wycinki prasowe, udostępnione materiały z Archiwum Urzędu Skarbowego w Poznaniu oraz lektura książki Barbary Engelking pt. "Szanowny panie Gestapo". Artyści zestawili ze sobą donosy pisane przez Polaków do Gestapo (Engelking w swojej książce próbowała je komentować, a nie oceniać) ze współczesnymi donosami pisanymi do Urzędu Skarbowego. Twórcy zaznaczają, że wykorzystane w spektaklu materiały często wydają się błahe, jednak wiele z nich stało się podstawą ludzkiego dramatu. Czasy się zmieniły, jednak ludzka natura nie! Dodatkowo po czytaniu 24 listopada przewidziana jest rozmowa o teatrze dokumentalnym, której gośćmi będą: Agata Siwiak, Ewa Wójciak, Łukasz Drewniak, Marcin Liber i Janusz Majcherek. Spotkanie poprowadzi prof. Ewa Guderian.

Poza czytaniami Ósemki zapraszają także na cykl reportaży radiowych oraz film pt. "Ratajczaka 44". Można będzie posłuchać reportaży Wandy Wasilewskiej pt. "Każdy jakiś jest" oraz "Osadzeni. Młyńska 1". Usłyszymy także nagrodzony Premios Ondas w Barcelonie w 1998 roku reportaż Agnieszki Czarkowskiej i Alicji Pietruczuk pt. "Cały wasz, czyli o tym jak przez małą wieś przetoczyła się wielka historia". Będzie to opowieść o wsi Mochnate koło Hajnówki, do której zawitał Aleksander Kwaśniewski. Mieszkańcy, dzięki temu wydarzeniu, zaczęli przypominać sobie historię o carach rosyjskich, którzy polowali w Puszczy Białowieskiej. Propozycją jest również dokumentalna audycja "Pochowałam go w swoim sercu" autorstwa wspomnianej już Czarkowskiej. Reporterka opowie historię młodego opozycjonisty z Podlasia, który zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1980 roku. Dopiero trzy lata temu, po umorzonym śledztwie przez IPN, jego żona oficjalnie została wdową. Z powodu braku dokumentów sprawa ta nie mogła zostać uznana za zbrodnię komunistyczną...

Warto też dodać, że wszystkim wydarzeniom, które będą miały miejsce w siedzibie najprężniej działającego do dziś teatru off, wywodzącego się jeszcze z tradycji teatru studenckiego, towarzyszyć będzie wystawa fotografii dokumentująca działalność ośrodka.

Monika Nawrocka

  • SZTUKA DOKUMENTU. 20 lat Ośrodka Teatru Ósmego Dnia
  • 16.11, g. 19 Radio w teatrze/ Ratajczaka 44 (film)/ wystawa fotografii dokumentujących działalność Ośrodka
  • 19.11, g. 19 "Kapłana błaznem", reż. Janusz Opryński (czytanie performatywne)
  • 23.11, g. 19 "Ufam Tobie", reż. Marcin Liber (czytanie performatywne)
  • 24-25.11, g. 19 "Do Władzy Wielkiej i Sprawiedliwej", (czytanie performatywne przygotowane przez Teatr Ósmego Dnia)
  • bilety na czytania: 10 zł