Roman Dmowski, twórca polskiej endecji, ideolog rodzimego nacjonalizmu, dumnie noszony na sztandarach przez ugrupowania skrajnie prawicowe. Czym mógł zainteresować Grzegorza Laszuka, byłego punkowca, lidera Komuny//Warszawa, byłego anarchistę i rewolucjonistę? - Spektakl oparty na Myślach nowoczesnego Polaka to była propozycja Macieja Nowaka, dyrektora artystycznego Teatru Polskiego. W życiu bym nie wpadł na ten pomysł. Mnie jako byłego anarchistę myśl polityczna Romana Dmowskiego w ogóle nie interesowała. Jednak Maciej Nowak miał słuszną intuicję. Obecnie ważne jest to, żeby zajmować się prawicą, nie odwracać wzroku od jej działań. Trzeba pytać, gdzie leżą źródła jej triumfu, który obserwujemy nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach Europy czy w Stanach Zjednoczonych - mówi Grzegorz Laszuk.
Komuna// Warszawa, której Laszuk jest współtwórcą, ma na koncie kilka spektakli biograficznych, m.in. o Johnie Stuarcie Millu, grupie Baader-Meinhof i Sławomirze Sierakowskim. Poznaniacy pamiętają zapewne projekt przygotowywany przez Komunę wspólnie z CK Zamek - My, mieszczanie, w ramach którego powstał m.in. spektakl o życiu i twórczości Alexisa de Tocqueville'a, XIX-wiecznego polityka i filozofa. Również w Myślach... pojawią się wątki biograficzne. - Mniej zajmujemy się ideologią i ideami Dmowskiego, a bardziej tym, kim był i co skłoniło go do stworzenia nacjonalistycznej, antysemickiej i antydemokratycznej ideologii - mówi Laszuk. Punktem wyjścia spektaklu są Myśli nowoczesnego Polaka, esej Dmowskiego spisany na początku XX wieku. - Dmowski z jednej strony trzeźwo analizuje historię upadku Polski w XVIII wieku - wypomina szlachcie niewolniczą pańszczyznę chłopów i brak dbania o sprawy państwa. Słusznie krytykuje romantyczny, porozbiorowy mesjanizm. Problem jednak pojawia się, gdy przychodzi do wyciągania wniosków i szukania recept na przyszłość. U Dmowskiego wszystkiemu, co złe w świecie, winni są masoni i Żydzi, a odrodzone w 1918 roku państwo polskie powinno być ultrakatolickie i nacjonalistyczne - mówi Laszuk. - Usiłujemy przeanalizować, dlaczego z racjonalnych przesłanek wyciąga się nieracjonalne wnioski i dlaczego i gdzie gubi się rozum - dodaje.
Spektakl planowany jest jako filozoficzny esej, ale w formie mrocznego musicalu. - Będzie dużo muzyki, nawiązującej do początków industrialno- elektronicznej awangardy lat 70. XX wieku - zdradza reżyser. Premierę zaplanowano na 11 listopada. To data nieprzypadkowa. - Święto Niepodległości zostało całkowicie zawłaszczone przez prawicę. Robiąc spektakl w tym dniu, wskazujemy, że to święto wszystkich Polek i Polaków. Dobrze w tym dniu porozmawiać o naszej historii, której częścią był też - niestety - Roman Dmowski - mówi Laszuk.
Natalia Grudzień
- "Myśli nowoczesnego Polaka" Romana Dmowskiego
- reżyseria: Grzegorz Laszuk
- Teatr Polski - Malarnia
- premiera: 11.11, g. 19