Interpretować znaczy tyle, co wyjaśniać, przybliżać znaczenia, tłumaczyć. Freeman Tilden (1883-1980), jeden z pierwszych teoretyków interpretacji, określił interpretację dziedzictwa jako "aktywność edukacyjną, której celem jest wyjaśnianie znaczeń i zależności poprzez wykorzystywanie oryginalnych obiektów i bezpośrednie doświadczanie". Za pioniera interpretacji dziedzictwa uchodzi wprawdzie Enos Mills (1870-1922), przewodnik, pisarz i wykładowca, autor 15 książek o przyrodzie i jeden z twórców Aktu ustanowienia Parków Narodowych w Stanach Zjednoczonych. Jednak to praca Tildena, dziennikarza, pisarza i publicysty piszącego o przyrodzie, który długo analizował pracę przewodników w parkach narodowych USA, dała początek książce, która do dziś stanowi inspirację dla pokoleń przewodników.

Mowa o opublikowanej po raz pierwszy w 1957 roku Interpretacji dziedzictwa. Polską wersję jej czwartego wydania otrzymujemy właśnie nakładem Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT. Tilden zdefiniował w niej profesjonalną interpretację dziedzictwa jako działanie komunikacyjne i edukacyjne będące próbą "ukazania prawd kryjących się pod tym, co widoczne". Gawędziarskim, przystępnym tonem pokazał w niej, co zrobić, by przekaz był zrozumiały dla przeciętnego odbiorcy, a z drugiej - by spełniał zadanie edukacyjne, co jest najważniejszą rolą interpretacji.

Tilden ujął cel i metodę interpretacji dziedzictwa w formule: "nie nauczanie, lecz pobudzanie do myślenia". Uważał bowiem, że najlepsza forma interpretacji powinna prowokować odbiorcę do dalszych, samodzielnych poszukiwań. Tylko takie działanie nauczy go bowiem umiejętności kluczowej: samodzielnego myślenia. Tilden sformułował sześć zasad efektywnej, rzetelnej interpretacji. Według niego skuteczne interpretowanie powinno łączyć przekaz nadawcy z osobowością i doświadczeniem odbiorcy, ujawniać głębsze znaczenie prezentowanego zasobu (naturalnego lub materialnego) i pobudzać do myślenia. Każdą kreację powinna cechować doza artyzmu, a poznawaniu powinno towarzyszyć całościowe podejście zarówno w stosunku do zasobu, jak i odbiorcy. Wreszcie: inaczej należy docierać do najmłodszych, bo ich percepcja działa zupełnie inaczej niż u osób dorosłych.

Koncepcja Tildena wyprzedziła kryzys środowiska i rozwój ruchów ekologicznych w Ameryce, dziś tak niezbędnych na całym globie. Stała się zbiorem zasad, którymi kierują się ludzie i instytucje mające ambicje snucia nowoczesnej, wielowymiarowej opowieści o człowieku i jego dokonaniach. Stanowi również inspirację dla zespołu Bramy Poznania, istniejącego od 2014 roku centrum interpretacji dziedzictwa na Śródce. Polskie wydanie książki Tildena zamyka rozdział napisany przez Monikę Herkt, dyrektor Bramy Poznania. Podsumowuje w nim doświadczenia z pierwszych pięciu lat Bramy. Choć pierwotnie działania tej placówki skierowane były w stronę dziedzictwa kulturowego (co nasuwało się to w sposób oczywisty z uwagi na bliskość Ostrowa Tumskiego), dziś zespół Bramy realizuje z powodzeniem różne przedsięwzięcia przestrzenne, przyrodnicze czy krajobrazowe, z sukcesami rewitalizując do niedawna zaniedbaną, uśpioną Śródkę.

Piotr Bojarski

• Freeman Tilden Interpretacja dziedzictwa
• przełożyła Agnieszka Wilga
• Wyd. CTK Trakt

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2019