Po wojnie zmieniła się nie tylko władza, ale też granice państwa, czy struktura demograficzna społeczeństwa. Miliony Polaków nie przeżyło wojny, burzliwym wydarzeniom historycznym towarzyszyły emigracje i przesiedlenia na olbrzymią skalę. Tym, którym udało się odnaleźć swoje miejsce w nowej, socjalistycznej rzeczywistości, często marzył się awans społeczny. Awans nadawany odgórnie (w przeciwieństwie do oddolnych karier potransformacyjnych, ale też tych międzywojennych), związany z nowymi normami partycypacji w życiu politycznym państwa. Awans upragniony, świadczy jednoznacznie o przydatności jednostki w nowym systemie. Tym ambicjom towarzyszyły silne emocje i istotne zmiany tożsamości kulturowej. Pojawiła się nieznana wcześniej duma z pochodzenia chłopskiego lub robotniczego i wdzięczność wobec władzy za dane szanse oraz wyrugowanie podziałów klasowych. Magda Szcześniak przygląda się literaturze, archiwalnej publicystyce, a przede wszystkim filmografii świadczącym o charakterystycznym "rozemocjonowaniu" związanym z pięciem się w górę drabiny społecznej w Polsce Ludowej. Są to dzieła tworzone oddolnie, przez twórców niesterowanych przez władzę, jednak podzielających (przynajmniej do pewnego stopnia) jej zapatrywania w kwestii pryncypiów społecznych. Praca Szcześniak pozwala spojrzeć na PRL z nieco innej perspektywy, porzucić utarte schematy myślowe, a także poczuć emocje - zarówno pozytywne, jak i negatywne - które targały ludźmi pragnącymi dopasować się do socjalistycznych standardów świata.

Spotkanie z badaczką to wydarzenie inicjujące cykl W drodze do Festiwalu Fabuły, zapowiadający tegoroczną edycję Festiwalu Fabuły, która odbędzie się w połowie maja. Publikacja Szcześniak w pełni wpisuje się w naukowe i literackie trendy ostatnich lat, które definiują zwrot ku historii ludowej i robotniczej oraz próbom wydostawania się poza ramy społeczne narzucane przez pochodzenie. Spotkanie z autorką poprowadzi Joanna B. Bednarek, która wraz z Przemysławem Czaplińskim od lat eksploruje zagadnienie przekraczania tożsamości dziedziczonej.

Magda Szcześniak to kulturoznawczyni związana z Zakładem Filmu i Kultury Wizualnej Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w odczytywaniu i analizie polskiej kultury (zwłaszcza wizualnej) XX wieku. Jej badania osadzone są w kontekście starć klasowych, teorii tożsamościowych oraz najistotniejszych XX-wiecznych przemian społecznych. W 2016 roku wydała książkę Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji, w roku 2017 ukazała się współtworzona przez nią dwutomowa Kultura wizualna w Polsce. Jest współzałożycielką czasopisma "Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej", publikowała też m.in. w "Tekstach Drugich", "Kontekstach" czy "Oxford Art Journal".

Jacek Adamiec

• spotkanie z Magdą Szcześniak autorką Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce z cyklu W drodze do Festiwalu Fabuły
• prowadzenie: Joanna B. Bednarek
• 30.01, g. 18
• CK Zamek
• bilety: 7 zł

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2024