"Za zasługi odniesione na polu chwały mianuję sztandar 15. Pułku Ułanów kawalerem Orderu Virtuti Militari" - powiedział marszałek Józef Piłsudski, przypinając do sztandaru najwyższe polskie odznaczenie wojskowe. Pułk otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari za męstwo i krew przelaną w wojnie polsko-bolszewickiej. Uroczystość dekoracji odbyła się na Błoniach Grunwaldzkich w Poznaniu 22 kwietnia 1921 roku. Jednak to dzień następny - 23 kwietnia - stał się dniem święta pułku. Potwierdzeniem tego, że chciano połączyć dzień dekoracji z dniem św. Jerzego, patrona kawalerii, jest choćby fakt, że pierwsze obchody Święta Pułkowego Ułanów Poznańskich trwały dwa dni: 22 i 23 kwietnia 1922 roku. Po drugiej wojnie światowej powrócono do tej tradycji dopiero w 1986 roku, organizując Dni Ułana. W tym roku odbędą się one po raz 28.

Sztandar - cudem ocaloną, najcenniejszą pamiątkę po Pułku - można dziś oglądać w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku, po bitwie nad Bzurą, 15. Pułk Ułanów Poznańskich przebił się do Warszawy. Tuż przed kapitulacją stolicy sztandar został w tajemnicy schowany w kościele Sióstr Wizytek na Krakowskim Przedmieściu. Zwieńczenie sztandaru w kształcie srebrnego orła siedzącego na kuli zakopano w pobliżu kościoła. Płat sztandaru najpierw schowano w zakrystii między ornatami, a później włożono do jednej z trumien w podziemiach. O całej sprawie wiedzieli tylko kościelny i proboszcz. Ten pierwszy trafił jednak do obozu koncentracyjnego, a drugi wkrótce umarł - przed śmiercią jednak zdradził tajemnicę miejsca przechowywania sztandaru siostrze przełożonej klasztoru, która ponownie włożyła go pomiędzy szaty liturgiczne. 1 lutego 1944 r. Niemcy wyrzucili z domów wszystkich Polaków, którzy mieszkali na trasie konduktu pogrzebowego Franza Kutschery - dowódcy SS, kata Warszawy, który zginął w zamachu przeprowadzonym przez żołnierzy Armii Krajowej. Siostry, obawiając się, że nie wrócą już do klasztoru, wycięły z płatu sztandaru wizerunek Matki Bożej, a resztę spaliły. Po wojnie wykopany z ziemi metalowy orzeł i ocalały fragment płatu sztandaru były przechowywane w Poznaniu w domach byłych żołnierzy Pułku. W 1960 roku najstarsi, żyjący jeszcze oficerowie Pułku, zdecydowali się przekazać jego pozostałości do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Sześć lat później sztandar został zrekonstruowany przez "piętnastaków" z wykorzystaniem ocalałych części i przekazany do Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego. Dziś można go oglądać z przywiązanymi pod orłem wstęgami: Orderu Wojennego Virtuti Militari i biało-czerwoną z napisem: "Wyróżniony za niezwykłe męstwo/ za kampanię we Włoszech 1944-1945".

Historia 15. Pułku Ułanów Poznańskich zaczyna się w grudniu 1918 roku. Był pierwszą polską jednostką kawalerii powstania wielkopolskiego. Formowany jako oddział Konnych Strzelców Straży Poznańskiej, w styczniu 1919 roku zmienił nazwę na 1. Pułk Ułanów Wielkopolskich. Z tamtego okresu w zbiorach Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego znajduje się galowy mundur ułański podporucznika Wojsk Wielkopolskich. To absolutny unikat. Składa się z granatowej kurtki ułanki szytej na zamówienie nieznanego z imienia i nazwiska oficera Pułku. Ułanka jest jeszcze kroju niemieckiego, ale z polskimi przeróbkami: na czerwonym stojącym kołnierzu znajdują się biało-czerwone proporczyki, nad czerwonymi mankietami krawiec naszył srebrne galony stopnia podporucznika, szwy kurtki obszyte są czerwonymi wypustkami, a na guzikach widnieją polskie orły. Uzupełnieniem ułanki jest pas galowy, spodnie długie granatowe z czerwonymi lampasami i buty.

Po klęsce kampanii wrześniowej 1939 roku pułk został odtworzony w 1942 roku w ZSRR z inicjatywy gen. dyw. Władysława Andersa. W roku 1944 w ramach II Korpusu Polskiego wziął udział w kampanii włoskiej. Z tych czasów pochodzi ołtarz polowy 15. Pułku Ułanów Poznańskich. Drewniany, dwuskrzydłowy, był rozstawiany na pojazdach pancernych. Został ufundowany przez żołnierzy Pułku w 1943 roku, kiedy oddział stacjonował w Egipcie. Ołtarz malował żołnierz II Korpusu Michał Siemiradzki - bratanek znanego polskiego malarza Henryka Siemiradzkiego. To barwny tryptyk, w którego centralnej części autor umieścił wizerunek Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej, depczącej węża, a w tle przedstawił polską wieś z dworem, chatami krytymi strzechą i kościołem. Na jednym skrzydle bocznym tryptyku są przedstawieni: ułan poznański z 1939 roku, ułan poznański z powstania listopadowego i jasnogórski paulin w białym habicie, a na drugim skrzydle: ułan poznański z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, skrzydlaty husarz króla Jana III i woj Chrobrego. Kompozycję uzupełniają dwa orły wojskowe z pułkową cyfrą "15" oraz wizerunek odznaki pułkowej i Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari. Po roku 1947, kiedy rozformowano Pułk, ołtarz trafił do muzeum Ojców Marianów w Fawley Court pod Londynem. W roku 2007 przekazany został do zbiorów Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego. Dziś spadkobiercą tradycji poznańskich ułanów jest 15. Batalion Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa w składzie 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej im. gen. broni Józefa Dowbora-Muśnickiego.

Karol Szaładziński

• XXVIII Dni Ułana - Święto 15. Pułku Ułanów Poznańskich
• 18-21.04
• Program:
• 18-20.04: XXIII Kawaleryjskie Zawody Militari oraz II Światowe Mistrzostwa Kawalerii, CWJ Hipodrom Wola
• 20.04, centrum miasta:
• g. 19.30 - capstrzyk z przejściem od pl. Mickiewicza pod pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich
• g. 20 - uroczysty Apel Poległych pod pułkowym pomnikiem
• 21.04
• g. 10 - uroczysta msza św. za dusze poległych, pomordowanych i zmarłych Ułanów Poznańskich
• g. 11.15 - oficjalne uroczystości pod pomnikiem 15. Pułku Ułanów Poznańskich z udziałem Władz, Wojska Polskiego, pododdziałów Kawalerii z Polski i zagranicy; Festyn kawaleryjski na poznańskiej Cytadeli.
• g. 11 - oprowadzanie po Cytadeli - start spod obelisku
• g. 12 - woltyżerka, hipoterapia, prezentacja przybyłych pododdziałów, defilada
• g. 13 - oficjalne ogłoszenie wyników Konkursów Militari, WCC i Memoriału M. Frankiewicza; dekoracja zwycięzców, pokazy i prezentacje do g. 16, Pawilon Nowa Gazownia
• g. 17 - Śpiewanki Ułańskie
• wstęp wolny