Przyszedł na świat w Poznaniu w roku 1908. Uczył się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny, później studiował na Uniwersytecie Poznańskim. Ze względu na swoje zdolności matematyczne i umiejętność do znajdowania kreatywnych rozwiązań problemów związał się z Biurem Szyfrów nr 4, poznańską filią specjalnej jednostki kontrwywiadu. Specjalizując się w deszyfrowaniu niemieckich komunikatów, w roku 1933 wraz z Marianem Rejewskim i Jerzym Różyckim złamał kod Enigmy, czyli maszyny szyfrującej, która w drugiej połowie lat 20. była używana przez różne formacje sił zbrojnych III Rzeszy. Do tego celu wykorzystał tzw. płachty Zygalskiego - perforowane arkusze papierowe umożliwiające analizę pracy wirników kodujących maszyny.

We wrześniu 1939 roku polscy kryptolodzy zostali ewakuowani do Rumunii. Sama podróż kolumny Biura Szyfrów z Warszawy do Kuty, w której przekroczyła granicę w nocy 17 na 18 września, to materiał na film sensacyjny. O dramatycznych wydarzeniach pierwszego miesiąca wojny możemy wiele dowiedzieć się z dzienników Zygalskiego. Nieco ponad tydzień po dotarciu do Rumunii kryptolodzy wyruszyli w długą podróż z Bukaresztu do Paryża, przecinając pociągiem Jugosławię i Włochy. Począwszy od roku 1940, Zygalski wraz z zaprzyjaźnionymi badaczami rozpoczął pracę w zakonspirowanym centrum kryptologicznym we francuskim Cadix. Po rozwiązaniu rządu Vichy Zygalski i Rejewski (Różycki zginął w katastrofie morskiej w 1942 roku) uciekli do Hiszpanii, gdzie wpadli w ręce policji. Zwolnieni, dzięki staraniom Czerwonego Krzyża, przedostali się do Portugalii, skąd dopłynęli na Gibraltar, a później przedostali się do Wielkiej Brytanii. Ostatnie lata wojny pogromcy Enigmy spędzili w oddziale radiowym Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych w Stanmore-Boxmoor pod Londynem. Po wojnie Zygalski wykładał matematykę na Uniwersytecie Surrey. Zmarł w 1978 roku.

Spotkanie dotyczące życiorysu i osiągnięć wybitnego polskiego kryptologa poprowadzi dr Maksym Kempiński z Centrum Szyfrów Enigma i Poznańskiego Centrum Dziedzictwa. Centrum od września 2021 roku, za pomocą licznych materiałów archiwalnych i multimedialnych ekspozycji, popularyzuje wiedzę o Zygalskim i jego towarzyszach, którzy przyczynili się do rozwoju kryptologii, a przez to bezpośrednio także do pokonania Hitlera. Pracę polskich kryptologów często określa się mianem najważniejszego wkładu Polaków w zwycięstwo Aliantów w II wojnie światowej. Osoby odwiedzające Centrum mogą wziąć udział w krótkich kursach szyfrowania oraz zapoznać się z historią kryptologii - od czasów starożytnych aż po współczesność. Mają też okazję poznać Henryka Zygalskiego, o jakim zazwyczaj się nie mówi - ironistę, marudę, miłośnika muzyki czy zapalonego podróżnika.

Jacek Adamiec

• spotkanie wokół postaci Henryka Zygalskiego, Zyga. Geniusz z Poznania
• 12.09, g. 18
• Biblioteka Raczyńskich
• wstęp wolny

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2024