"Enigma" to po grecku "tajemnica" lub "zagadka". W tym wypadku mamy do czynienia z zagadką podwójną, bo pochodzenie maszyny jest nieustalone, nie wiadomo także jak znalazła się ona w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wiadomo jednak, że jest to Enigma I, złożona z dwóch egzemplarzy, wyprodukowanych w 1941 roku w Berlinie i w 1943 roku w Monachium. Tego "składaka" poddano rozmaitym modyfikacjom, m.in. usunięto łącznicę kablową, zmieniono połączenia wszystkich wirników i odwrócono ich pozycje, dodano czwarty wirnik szyfrujący itp.

Zmiany wprowadzono prawdopodobnie już w latach 40. lub 50., gdy wiele egzemplarzy Enigmy zostało przejętych przez aliantów od Niemców po przegranej przez nich II wojnie światowej. Zdobyte Enigmy były wykorzystywane przez tajne służby wielu krajów do końca lat 60., a nawet początku lat 70., czyli do czasu, gdy historia jej złamania została upubliczniona w Europie przez historyków i kryptologów. Wprowadzone przeróbki miały zapewne pozwolić na dalsze wykorzystywanie maszyny do szyfrowania przez nieokreślone służby specjalne. By cała przebudowa miała sens, musiały istnieć także inne maszyny zmodyfikowane w ten sam sposób, by zaszyfrowaną na jednej z nich depeszę, można było odszyfrować na innej.

Enigmę ze zbiorów ABW w Poznaniu będzie można oglądać przez rok. Centrum Szyfrów Enigma nie ma własnego egzemplarza Enigmy, ale - jak się okazało - znalazła rozwiązanie. - Prezentujemy różne egzemplarze ze zbiorów polskich muzeów i innych instytucji. Zawsze dbamy o to, by były to nietypowe, ciekawe obiekty, wartościowe ze względów historycznych lub technicznych - tłumaczy Monika Herkt, dyrektorka Poznańskiego Centrum Dziedzictwa. - To już szósty egzemplarz pokazywany w Centrum Szyfrów - przypomina.

Wcześniej w CSE prezentowano maszynę ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, dwie Enigmy z Muzeum Historii Polski oraz dwie ze zbiorów Agencji Wywiadu. W Polsce jest jeszcze kilka egzemplarzy tej maszyny w różnym stanie technicznym. Także ABW ma jeszcze jeden egzemplarz, możemy więc być pewni, że zobaczymy w Poznaniu kolejne. W ABW szkoleniem kadr zajmuje się Centralny Ośrodek Szkolenia i Edukacji im gen. Stefana Roweckiego "Grota". W zbiorach tego ośrodka jest wiele niezwykłych eksponatów dokumentujących metody i techniki pracy wywiadowczej i kontrwywiadowczej. Nie jest on jednak instytucją wystawienniczą, stąd nawiązanie współpracy z poznańskim CSE.

Szymon Mazur

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2025