Architektura modernizmu długo nie kojarzyła się Polakom z czymś ciekawym. W większości budowana naprędce, w erze braków materiałowych na budowach, była czymś niechcianym, wydawała się rozwiązaniem tymczasowym. Pewnie każdy z nas wie jak skonstruowane są bloki z wielkiej płyty - zacinająca się i trzeszcząca winda, ściany tak cienkie, że słychać "M jak Miłość" u sąsiada z góry, albo zbudowane z materiału tak twardego, że aby wywiercić maleńką dziurkę pod rodzinne zdjęcie potrzebna jest 1100-watowa młotowiertarka. Podłogi "wyrównane" gazetami, ściany które kątów prostych nigdy nie trzymały. Czy w czasach gospodarki niedoboru i wszechobecnej prowizorki miały szansę powstać także budynki dające namiastkę luksusu?

Polski modernizm to nie tylko ciekawie zaprojektowane urbanistycznie osiedla z wielkiej płyty (ach te przestrzenie!), których wykonanie w większości przypadków woła o pomstę do nieba. To także realizacje usługowe, bez których nie sposób sobie wyobrazić współczesne miasto. Tak jak bez poznańskiego Okrąglaka, który po gruntownej renowacji i ponownym otwarciu - choć stracił pierwotną handlową funkcję - pełni rolę wygodnego biurowca. A należy pamiętać, że budynek według projektu Marka Leykama miał pełnić rolę luksusowego domu towarowego z niedostępnymi wówczas dobrami. Okrąglak będzie można zwiedzić, a także posłuchać i porozmawiać o nim podczas czwartkowego panelu "Luksus za ladą - o modernistycznych domach handlowych w Polsce". Organizatorzy wydarzenia chcą przybliżyć właśnie tę nieznaną, luksusową część PRL-u. Na styku architektury i nauk społecznych zapowiada się zaś debata "Każdemu według potrzeb - Luksus w PRL" z udziałem kulturoznawcy Włodzimierza Pessela z Uniwersytetu Warszawskiego. Dyskutanci postarają się odpowiedzieć na pytanie - czym był (i czy w ogóle istniał?) luksus w czasach Polski Ludowej.

Oprócz paneli dyskusyjnych organizatorzy zapraszają na spacery. Wraz z dziennikarzem Aleksandrem Przybylskim będzie można zwiedzić jego rodzinną Abisynię - modernistyczną willową dzielnicę na poznańskim Grunwaldzie. Należy się przygotować na opowieść o ludziach i architekturze. Wszyscy jesteśmy zaproszeni również do przespacerowania się po malowniczym, acz zapomnianym zakątku Poznania - Szelągu. To właśnie tam, przy rzece i ulicy Ugory, w 1972 roku stanął Dom Weterana, uważany przez krytyków sztuki Aleksandrę Robakowską i Jarosława Trybusia za sztandarowy przykład modernizmu i jedną z najważniejszych poznańskich realizacji z tego okresu. Projektanci (Skupniewicz, Milewski, Sternal), dostali bardzo duży kredyt zaufania; w efekcie na Szelągu stanęła modernistyczna bryła, będąca pierwszym poznańskim budynkiem tarasowym. Wpisana w park, stoi sobie cichutko zapewniając mieszkańcom (niegdyś - powstańcom, żołnierzom oraz zasłużonym działaczom budującym Ludową Polskę, dziś - pensjonariuszom DPS Ugory) spokój i ucieczkę od zgiełku miasta.

Adam Jastrzębowski

• Festiwal Architektury Modernistycznej "Nowy Plan"
• 4-10.06
• wstęp wolny
• na spacery i zwiedzanie Okrąglaka obowiązują zapisy pod adresem: spacery.nowyplan@gmail.com

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2018