Sofi Oksanen to prozaiczka i dramatopisarka. Jest także publicystką - na bieżąco wypowiada się na tematy feministyczne i genderowe, zyskując sobie zarówno sprzymierzeńców, jak i zagorzałych przeciwników.

Urodziła się w 1977 roku, ukończyła Akademię Teatralną w Helsinkach. Jej ojciec był Finem, a matka Estonką. Oksanen twierdzi, że nie potrafi powiedzieć, z którą z tych narodowości bardziej się utożsamia. To pozwala jej jednocześnie pisać o Estonii wystarczająco indywidualnie, jak i zdystansować się, gdy jest to potrzebne.

Język i historia

Rozpoznanie przyniosła jej pierwsza powieść "Krowy Stalina". W swoich książkach Oksanen porusza tematy wojennej traumy, trudów okupacji, bezsensu wojny i tragedii życia w tak trudnych warunkach. Na język polski przetłumaczono do tej pory powieść "Oczyszczenie" i najnowszą, "Gdy zniknęły gołębie". Status kulturotwórczy Oksanen jest bardzo wysoki - "Oczyszczenie" doczekało się realizacji filmowej, która dała Finlandii nominację do Oskara za najlepszy film nieanglojęzyczny w 2012 roku.

Obydwie przetłumaczone powieści to rozliczenie z problematyką okupacji - bo to okupacja i wojna determinują życie bohaterów literackich Oksanen. Autorka krytycznie podchodzi do odcinania się od swoich korzeni, zwraca także uwagę na wpływ historii na język. "Nie jesteśmy aż tak niezależni, żeby móc się kompletnie odciąć od miejsca, w którym wyrośliśmy. Świat wokół nas jest ukształtowany przez historię, także narodowych traum. Język tworzy się historycznie. Fiński i estoński nie mają np. rodzajów gramatycznych, męskiego i żeńskiego, i być może dlatego jesteśmy tak genderowo egalitarnym społeczeństwem" - mówiła w wywiadzie dla magazynu "Książki".

Kiedy zniknęły gołębie?

Najnowsza książka Oksanen ukazała się na polskim rynku na początku czerwca. "Gdy zniknęły gołębie" to historia Edgara Partsa, który jest kolaborantem i konformistą, a swoją deklarację polityczną potrafi wywrócić o sto osiemdziesiąt stopni zależnie od wymogów sytuacji. Parts wzorowany jest na autentycznej postaci Edgara Moesa, który był kolaborantem w czasie niemieckiej i radzieckiej okupacji Estonii. Podszywał się pod pilota, gdyż zawód ten wiązał się z wielkim prestiżem i sławą. Jego przeciwieństwem jest kuzyn Roland - człowiek, który najpierw walczył z Niemcami, następnie sprzeciwił się okupacji radzieckiej i pomagał Estończykom w ucieczce.

Parts nie jest bohaterem, którego da się lubić. To czystej wody zdrajca, ale Sofi Oksanen twierdzi, że stworzenie takiej postaci było potrzebne. "Po 1990 roku w Estonii opublikowano sporo autobiografii dysydentów i tych, którzy po wojnie uciekli na Zachód. Ale ci, którzy zostali i którzy współpracowali z KGB nie piszą wspomnień. Informatorzy i kolaboranci są dla nas ludźmi bez twarzy. Chciałam więc pokazać twarz takiej osoby" - wyznała we wspomnianym wywiadzie.  

Oksanen w kontekście rozmów i spotkań ma opinię osoby surowej, autorki, która nie opowiada czytelnikom anegdot. To jednak tylko pochopny osąd - pisarka jest osobą bardzo rzeczową, wie, o czym mówi i jak chce o tym mówić. Przekazuje czytelnikom spoza Finlandii i Estonii treści, o których często nie mieli pojęcia. Warto więc przyjść na poniedziałkowe spotkanie w Zamku i dowiedzieć się, kiedy i dlaczego zniknęły gołębie.

Jolanta Kikiewicz

• spotkanie z Sofi Oksanen
• Bookowski, CK Zamek
• 15.06, g. 19
• wstęp wolny, projekcja filmu po spotkaniu: bilety w kasie CK Zamek