W Wielkopolsce, wcielonej do Rzeszy jako Kraj Warty, warunki działalności podziemnej były skrajnie trudne, ale harcerstwo szczególnie liczne i aktywne. Właśnie w Poznaniu narodził się kryptonim "Szare Szeregi", który potem przyjął się w całym kraju. Poznańscy harcerze spotykali się na tajnych zbiórkach, wykładach i kursach, wydawali prasę podziemną, prowadzili nasłuch radiowy, organizowali akcje propagandowe i wywiadowcze. Wielu druhów-konspiratorów zginęło, wielu trafiło do więzień i obozów koncentracyjnych. Wśród nich był harcmistrz Teodor Łagoda, patron skweru na Podolanach.
Teodor Łagoda, urodził się 14 października 1918 roku w Poznaniu. W 1935 roku, jako 17-latek, zaczął działać w ZHP, organizując i uczestnicząc w obozach letnich i wędrownych. W 1936 roku został drużynowym Koła Sportowego 6. Poznańskiej Drużyny Harcerzy na Naramowicach, a we wrześniu 1937 roku komendantem 6. Szczepu ZHP na Winiarach.
W kampanii wrześniowej 1939 roku brał udział jako ochotnik w ramach 3. Pułku Lotniczego w Poznaniu. Przeszedł z lotnikami z Ławicy cały szlak bojowy przez Wrześnię, Kutno, Warszawę, Lublin i Chełm. W okolicach Kopczyńca na terenie dzisiejszej Ukrainy jego oddział otoczyli i rozbroili Sowieci. Łagodzie udało się uciec z niewoli. Przedarł się przez linię frontu i w październiku dotarł do Poznania. Był organizatorem pierwszego spotkania winiarskich drużynowych, które odbyło się 6 stycznia 1940 roku. Został na nim wybrany na komendanta okręgu Poznań-Północ. Organizował harcerską działalność konspiracyjną, w tym wywiadowczą. Drużynom i zastępom wyznaczono do obserwacji ważne niemieckie obiekty i instytucje. Meldunki zebrane przez harcerzy przekazywano centrali w Warszawie.
23 kwietnia 1941 roku Łagoda wpadł w ręce Niemców. Był przesłuchiwany i torturowany w siedzibie Gestapo (dziś Dom Żołnierza przy ul. Niezłomnych) i w Forcie VII. Siedział w więzieniach przy ul. Młyńskiej i we Wronkach. W kwietniu 1942 roku stanął przed niemieckim sądem specjalnym w Poznaniu, jako członek tajnej organizacji Wojsko Ochotnicze Ziem Zachodnich. Konspiratorzy oskarżeni w tej sprawie nie złamali się w czasie tortur, zaprzeczali zarzutom i nie wydali kolegów. Dzięki takiej postawie i z braku twardych dowodów część z nich uniknęła wyroków śmierci. Zostali jednak skazani na pobyt w obozach karnych z zaostrzonym rygorem. 17 grudnia 1942 roku Teodora Łagodę wywieziono z więzienia we Wronkach do obozu koncentracyjnego w Mauthausen. 5 maja 1945 roku został uwolniony przez wojska amerykańskie.
Po kilku tygodniach wrócił do Poznania i natychmiast rozpoczął pracę w harcerstwie. Został komendantem VI Hufca Poznań-Winiary, działającego na terenie Sołacza, Naramowic, Piątkowa, Suchego Lasu, Podolan, Strzeszyna, Winiar i Winograd. Kierował nim do 1963 roku, kiedy doszło do utworzenia działającego na większym obszarze Hufca Poznań-Jeżyce im. Stefana Czarnieckiego. Patron skweru był także instruktorem Wielkopolskiej Komendy Chorągwi ZHP oraz członkiem Komisji Historycznej. Należał do Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. Jeszcze w bardzo podeszłym wieku brał udział w harcerskich zbiórkach i ogniskach. Zmarł 26 grudnia 2002 roku. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lutyckiej.
11 maja 2021 roku, z inicjatywy Rady Osiedla Podolany, którą wsparły środowiska harcerskie, Rada Miasta Poznania przyjęła uchwałę w sprawie nazwania skweru imieniem Teodora Łagody. Miejsce wybrano znakomicie, bo przy ul. Szarych Szeregów. Na skwerze znajduje się mało znany poznaniakom pomnik poświęcony harcerzom, którzy zginęli w latach 1939-1945. Odsłonięto go w 1998 roku, a w 2004 roku umieszczono na nim tablicę z 280 nazwiskami ofiar wojny.
Szymon Mazur
© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023