Festiwal odbywa się od 2003 roku w Koszalinie, a jego głównym celem jest - jak podają organizatorzy - "integracja środowisk osób z niepełnosprawnością ze społeczeństwem poprzez prezentację filmów o tematyce, problemach i życiu osób z niepełnosprawnością". W programie dominują zdecydowanie filmy dokumentalne - na siedem tytułów jakie zobaczymy w Poznaniu jest ich aż pięć.

W Co zdarzy się jutro Anastasia Shtandke pokazuje charyzmatyczną bohaterkę z zespołem Downa, której postawa nijak się ma do skandalicznej, "naukowej" charakterystyki osób z tym zespołem, zacytowanej przez reżyserkę. "Nieproduktywność, charakteryzująca się powolnością, inercją, zaburzonymi procesami koncentracji. Ogólna świadomość jest niezwykle niska. Podstawowe zdolności uczenia na niskim poziomie", czy "niski poziom emocjonalno-wolicjonalny". Te cytaty są zderzone z wytrwale trenującą Leisan, która przygotowuje się do Mistrzostw Europy w tenisie stołowym. Pojawiają się one w filmie nieprzypadkowo, nie chodzi wyłącznie o ich "efektowność". Matka Leisan, Ramzia Zaripovna, opowiada w dokumencie o systemowych i społecznych mechanizmach wykluczenia, którym jej rodzina została poddana w Tatarstanie z racji wychowywania córki z zespołem Downa. Bezlitosne działania, nakręcone właśnie taką pseudonaukową narracją, motywowane uprzedzeniami, stały się zmorą tych ludzi. W Co zdarzy się jutro Anastasia Shtandke pokazuje jednak, jak siła rodziny i niewzruszona postawa Leisan przekraczają absurdalne ograniczenia, narzucone im przez system i społeczność.

Życie w próżni

Elham Aghlari w Moim piękny mieście pokazuje z kolei sytuację próżni, gdy system zatrudnienia i pomocy społecznej podwójnie represjonują jednostkę. Hamed Paak to mężczyzna dobiegający do czterdziestki, który próbuje utrzymać rodzinę. Niestety, jego lekki stopień upośledzenia sprawia, że jest nisko opłacany, a z drugiej strony organizacja wspierająca osoby niepełnosprawne uznaje, że jego upośledzenie nie kwalifikuje go do otrzymywania pomocy.

W tym roku na festiwalu zobaczymy trzy polskie produkcje. Andrej Kuciła w Uścisków twoich mi potrzeba zbudował intymny portret 92-letniej Walentyny i jej sparaliżowanej córki Tani. Żyją w odcięciu od świata na białoruskiej prowincji. Tania walczy z samotnością i tworzy wiersze. Na Krakowskim Festiwalu Filmowym reżyser otrzymał Wyróżnienie FICC, a w uzasadnieniu podano: "Dzieło jest zdumiewającym wyrazem bezwarunkowej miłości i poświęcenia matki dla jej dziecka, mimo życia pełnego wyrzeczeń. Piękne kadry ożywiają historię, podobnie jak poruszająca poezja Tani, która powstała mimo jej fizycznej niepełnosprawności".

Rocznice i święta

Etiuda Piotra Jasińskiego Zobaczyć niepodległość pokazuje, jak osoba niewidoma wkraczając w zastaną sytuację może ją ocenić w inny, niedostrzegalny dla reszty sposób. Wojtek 11 listopada uczestniczy w pochodzie z okazji święta odzyskania niepodległości. Jednak dziś to święto identyfikowane jest głównie z Marszem Niepodległości, organizowanym przez nacjonalistyczną Młodzież Wszechpolską i Obóz Narodowo-Radykalny.

Średniometrażowy film Renaty Kijowskiej Na Górze Tyrryry jest portretem działającego już od ćwierć wieku zespołu rockowego Na Górze. Jego członkami są osoby niepełnosprawne. Film Kijowskiej to niejako pewniak tegorocznej edycji. W Rzeszowie na Festiwalu Filmów Optymistycznych Happy End został nagrodzony Grand Prix, nagrodą za najlepszy profesjonalny film dokumentalny i nagrodą publiczności.

Wykluczenie w kinie gatunkowym

Z dwóch proponowanych filmów fabularnych najciekawszy jest thriller kryminalny Bena Reida Niewinność. "Mój młodszy brat Tom ma zespół Downa. Łączy nas wielka miłość do kina i spędziliśmy wiele szczęśliwych chwil na wspólnym oglądaniu filmów. Naszym ulubionym gatunkiem od zawsze był kryminał. Im jednak więcej oglądaliśmy filmów - a było ich naprawdę sporo - tym bardziej Tom stawał się świadomy tego, że bohaterowie tych filmów nigdy nie wyglądają tak jak on. Podobnie było w przypadku czarnych charakterów, których Tom zresztą uwielbia. A gdy już zdarzyło się nam trafić na postaci z zespołem Downa, to zwykle były to ofiary, niesprawiedliwe oskarżeni nieszczęśnicy" - pisze reżyser w komunikacie odnośnie swojego filmu.

Z poczucia dojmującego braku protagonisty z zespołem Downa w kinie kryminalnym wyrosła u Reida potrzeba stworzenia takiego bohatera. Miała to być przy tym postać, która nie jest bezwolna i pasywna, lecz sama decyduje o własnym losie. Reid podejmuje w Niewinności kwestię uprzedzeń wobec niepełnosprawnych - zwracając uwagę na "fakt, że osoby z zespołem Downa są o wiele bardziej uzdolnione i inteligentne, niż większość ludzi sądzi". W opowieści wykorzystuje te uprzedzenia u widza po to, by zaskoczyć go rozwiązaniem zagadki kryminalnej. James jest pracownikiem domu opieki, sfrustrowanym swoim młodszym bratem Dylanem - lokatorem tej instytucji. Dylan dostrzega więcej, niż sądzą inni, w tym niecne czyny pielęgniarza Mike'a. Gdy mężczyzna spada nocą z dachu budynku, na miejsce przybywa śledczyni Elizabeth. Przesłuchując Dylana postrzega go jako osobę z zespołem Downa,  która musi powiedzieć jej prawdę. W Niewinności zagrał Tommy Jessop. To wybitny aktor, który jako pierwsza osoba z zespołem Downa wystąpiła w dramacie BBC wyemitowanym w najlepszym czasie antenowym (Coming Down the Mountain).

Zupełnie inna w atmosferze jest wzruszająca i ciepła etiuda Eleny Martinez Santos Żyłam z tobą. Reżyserka opowiada o młodej pielęgniarce Chloe, która podejmuje pracę na oddziale hematologii onkologicznej i poznaje na nim pacjentkę Laurę. Dziewczyna staje się jej przyjaciółką, a relacja z nią ma znaczący wpływ na życie Chloe.

Filmy będą wyświetlane z audiodeskrypcją. Tytuły zagraniczne zostaną zaprezentowane w wersji z polskim lektorem.

Marek S. Bochniarz

• 17. Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja
• 4-5.11
• Kino Pałacowe, CK Zamek
• wstęp wolny (bezpłatne wejściówki do odbioru w kasie dzień przed wydarzeniem, możliwość rezerwacji)

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2020