Jakkolwiek probowano w ciągu drugiej połowy XX w. o tym zapomnieć, Berlin jest dla Poznania nie tylko najbliższym na zachod dużym miastem, ale tym samym najpoważniejszym z tej strony kulturalno-artystycznym sąsiadem. Niezależnie od politycznych animozji, byliśmy tego sąsiedztwa beneficjentami. Na berlińskiej politechnice kształcili się poznańscy architekci, w berlińskich koneksjach Raczyńskich tkwiły elementy ich artystycznego mecenatu.

Poznań na językach

Stanisław Kubicki (1889-1942) to kolejny bohater tych relacji. Dla urodzonego z ojca Polaka i matki Niemki artysty, egzystowanie na zmianę w Berlinie i w Poznaniu było czymś naturalnym. Studiując przed I wojną światową w niemieckiej stolicy architekturę, ale będąc bardziej zainteresowany filozofią i naukami przyrodniczymi, nasiąknął rodzącym się tam ekspresjonizmem. Tym, zakładającym odnowę sztuki i kultury, antyestetycznym i przeciwnym mieszczańskim gustom oraz wartościom nurtem zainteresował poznańskie środowisko artystyczne. Dołączył tu do grupy intelektualistow skupionych wokoł wydawanego przez Jerzego Hulewicza czasopisma Zdrój, na ktorego łamach publikował swe prace. To właśnie dzięki temu periodykowi i zamieszczanym w nim treściom mieszczański Poznań, pierwszy raz w swej długiej historii, pojawił się na artystycznych językach całej Polski.

Ikona awangardy

Wraz z Hulewiczem, rzeźbiarzem Augustem Zamoyskim i swoją małżonką Małgorzatą założył grupę artystyczną Bunt, ktora wykreowała program artystyczny, inspirowany w dużej mierze właśnie niemieckim ekspresjonizmem. Wczesne prace Kubickiego to przede wszystkim linoryty ze słynną Budową wieży Babel (1918 r.) - właściwie ikoną polskiej sztuki awangardowej. W latach dwudziestych poszerzył swe zainteresowania o technikę pastelu i oleju. Sztuka nie była jednak dla niego wytwarzaniem estetycznych obiektow, a kreacyjną aktywnością, domeną ducha, silnie osadzoną w filozofii, ale zarazem wynikającą z refleksji nad światem natury. Po fazie postimpresjonizmu oraz ekspresjonizmu wypracował własny styl, ktory trzeba określić jako abstrakcyjno-kubistyczny. W czasie okupacji hitlerowskiej znalazł się w Warszawie. Brał tam czynny udział w ruchu oporu, skutkiem czego został aresztowany w 1941 r. i stracony w Berlinie w kolejnym roku. Prace artysty znajdują się w zbiorach prywatnych i w poznańskim Muzeum Narodowym.

Piotr Korduba

• 125. rocznica urodzin Stanisława Kubickiego