Statystyczny odbiorca przekazów medialnych nie jest w stanie nadążyć za przesuwającymi się obrazami współczesnego świata, nagłymi zwrotami i przetasowaniami w międzynarodowych układach sił. Tonie w codziennych depeszach o kryzysach, konfliktach, zagrożeniach i zamachach, które dzieją się każdego dnia w nowym punkcie świata, a dzięki internetowi, telewizji, mediom społecznościowym - na jego oczach.

Autorzy Punktów zapalnych próbują na chwilę wcisnąć na pilocie telewizora przycisk Pause i zatrzymać przewijające się obrazy. Proponują posłuchać tych, którzy o współczesnej rzeczywistości mogą wiedzieć więcej. Bo tkwią w niej głębiej. Bo mieli okazję podejść bliżej, zobaczyć na własne oczy, dotknąć. Zaprosili do rozmowy znanych fotografów wojennych i reporterów, dyplomatów, polityków i komentatorów. Nie boją się pytać o sprawy najtrudniejsze, palące, choć pewnie nie raz obawiali się, jaką usłyszą odpowiedź.

Wojna? I tak, i nie

Powracające pytanie, które autorzy formułują już we wstępie, to pytanie o zagrożenie międzynarodowym konfliktem zbrojnym, o nową wojnę: "czy świat się zapali?". Nie potrzeba przenikliwych umysłów i szczegółowych analiz, popartych wieloletnimi badaniami, by wiedzieć, że współczesny świat drży w posadach, że pogrążony jest w tak skomplikowanej konfiguracji kryzysów, że naprawdę na naszych oczach dzieje się z nim coś bardzo złego. Czy zatem wojna wisi w powietrzu?

"Wszędzie czuję wojnę. Wojny wszędzie na świecie były i wszędzie mogą powrócić. Ludobójstwo może powrócić" - mówi Borowczykowi i Larkowi Wojciech Tochman, wybitny autor reportaży.

Podobnie myśli Wojciech Jagielski, kolejne znamienite nazwisko wśród reporterów: "Myślę, że narasta niezadowolenie, wkurzenie, że ten porządek nie zapewnia przyszłości (...). Nasz porządek rozpada się, a my ciągle myślimy, że historia się skończyła i że to, do czego myśmy doszli, jest końcem drogi, wszystkim".

A jakie emocje pytanie o wojnę wywołuje u Adama Daniela Rotfelda, dyplomaty, byłego ministra spraw zagranicznych?: "Dzisiaj można przyjąć założenie, że żadne mocarstwo nie szykuje w dającej się przewidzieć przyszłości napaści na inne mocarstwo" - odpowiada z umiarkowanym spokojem.

Bo czy na pewno? "Wszystko to, czego jesteśmy dziś uczestnikami i świadkami, nie jest grą o wyniku zero-jedynkowym - albo piekło albo raj. Możemy i musimy odnajdywać drogi, które będą spełniały podstawową zasadę kompromisu" - dodaje od siebie Andrzej Jonas, dziennikarz, publicysta, komentator polityczny.

Uwaga! Aktualizacja...

Najcenniejsze w tych dwunastu bardzo różnych opowieściach o Polsce i świecie wydają się osobiste doświadczenia rozmówców. "Czym jest dla Pani świat arabski?" - pytają Patrycję Sasnal, arabistkę, pracowniczkę Biura Badań i Analiz Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. " (...). Dla mnie jest przede wszystkim lustrem, w którym możemy się odbijać - poznając Arabów, lepiej poznaję Polaków. Nie mogę pozbyć się wrażenia, że patrząc na tamten świat, widzę Polskę" - odpowiada ku lekkiemu zaskoczeniu odbiorców.

Zamach terrorystyczny w Nicei, Brexit czy nocny pucz w Turcji wydarzyły się już po powstaniu książki, prawdopodobnie w trakcie wydawniczej "produkcji". To sprawia, że niektóre tezy stawiane w książce mogą się wydać w tym momencie już dalece nieaktualne. Ale jednocześnie otwierają drogę do nowych rozmów, do kolejnych pytań i poszukiwania na nie dobrych odpowiedzi. Do ponownego Pause na pilocie telewizora. Ten przycisk przyda się jeszcze nie raz w naszym rozpędzonym świecie.

Sylwia Klimek

• Jerzy Borowczyk i Michał Larek "Punkty zapalne. Dwanaście rozmów o Polsce i świecie"
• Rozmówcy: Piotr Andrews, Paweł Smoleński, Vincent Severski, Andrzej Jonas, Wojciech Jagielski, Aleksander Smolar, Adam Daniel Rotfeld, Wojciech Tochman, Patrycja Sasnal, Miłada Jędrysik, Ludwik Dorn, Krzysztof Miller
• Wydawnictwo Poznańskie 2016