Romowie są najliczniejszą mniejszością etniczną Europy i zamieszkują ją od tysięcy lat, ale wokół nich wciąż krążą setki mitów. Co wiemy o Romach? Nie ma jednorodnej społeczności romskiej. Można zauważyć, że wspólną cechą poszczególnych grup jest poczucie odrębności. "Cygan nie wie, co to ojczyzna. Nie potrzebuje wspólnej religii, władzy, państwa, nie liczy się dla niego pamięć, czas. Cygan to cygan. I to go różni od gadzia" - pisze Lidia Ostałowska w reportażu z 1998 roku. W Polsce, pośród gadziów, czyli obcych, żyją obok siebie Kełderasze, Lowarzy, Polska Roma i Romowie Karpaccy, których dzieli pochodzenie i dialekty, którymi się posługują.

Jednak od początku lat dziewięćdziesiątych częściej niż o roztańczonych nomadach wędrujących w taborach, media wspominają o żebrających, umorusanych dzieciach i samowolnych, prowizorycznych osiedlach tworzonych przez Romów, którzy po otwarciu granic przyjechali z Rumunii z nadzieją na lepsze życie. Obok wizerunku barwnego muzykanta mieszkającego w fantazyjnym pałacu utrwala nam w głowie inny stereotyp - mieszkającego na koczowiskach biedaka, żyjącego z żebractwa i drobnych przestępstw. Stereotyp, który może prowadzić do uprzedzeń i konfliktów na tle rasowym. Nowym przybyszom trudno uciec od tego wizerunku. Już na poziomie rozwiązań systemowych natrafiają na trudności związane z legalnym podjęciem zatrudnienia czy posłaniem dzieci do szkoły. Sąsiedzi romskich osiedli, skarżąc się na brud i hałas, domagają się wysiedlenia ich mieszkańców. Większość społeczeństwa albo im przytakuje albo uważa, że kwestia dotyczy tylko garstki osób zainteresowanych. O tym, że wizerunek rumuńskich Romów jest bardziej zróżnicowany, a ich segregacja dotyka znacznie szerszą grupę społeczną przekonują organizatorzy Dni Romskich, które odbędą się w Poznaniu w dniach 14-15 czerwca.

Nad pytaniem dlaczego segregacja Romów i wymierzone w nich rasistowskie ataki dotyczą nas wszystkich będą się zastanawiać uczestnicy panelu dyskusyjnego, który odbędzie się w piątek w kluboksięgarni Zemsta. W debacie na temat sytuacji migrantów, którą poprowadzi socjolog Jarosław Urbański, wezmą udział dr Monika Bobako z Pracowni Pytań Granicznych, Agata Ferenc ze stowarzyszenia Nomada, które pomaga Romom z wrocławskiego osiedla przy ulicy Kamieńskiego, Weronika Rokicka z Amnesty International oraz Maria Łankiewicz i Katarzyna Czarnota z poznańskiej Siostrzanej Inicjatywy Społecznej. Spotkaniu będzie towarzyszył pokaz zdjęć grupy Kontrplan pt. "My".

W sobotę organizatorzy zapraszają na Rozbrat, gdzie będzie można przyjrzeć się różnym obliczom romskiej kultury. Odbędzie się piknik z bałkańską muzyką, na którym będzie można skosztować specjałów kuchni rumuńskiej. Z Pawłem Lechowskim, etnografem i zbieraczem twórczości plastycznej Romów, oraz Karolem Parno Gierlińskim, romskim rzeźbiarzem, poetą i prozaikiem, będzie można porozmawiać na temat kultury i tradycji Romów.

Aleksandra Kubiak, performerka i artystka wizualna opowie o projekcie BARACA, który stworzyła we Wrocławiu w 2012 roku w ramach wystawy "Out od STH - Sądziedzi". Na terenie Muzeum Etnograficznego pojawił się dom romski wzorowany na własnoręcznie budowanych mieszkaniach, jakie artystka zobaczyła na koczowisku przy ulicy Kamieńskiego. W jego konstrukcji wzięli udział Romowie mieszkający na wrocławskim osiedlu. Jak powiedziała Kubiak w rozmowie z Natalią Sawką dla "Krytyki Politycznej", jej uwagę przykuło to, że mieszkanie-barak "jest przykładem budowania według teorii obecnych w designie, jest w stu procentach z recyklingu, niesamowicie barwny, ale też funkcjonalny". Dlaczego dostrzeżenie tego było możliwe dopiero w sztuce?

Aleksandra Glinka

• Dni Romskie w Poznaniu
• 14-15.06
• Kluboksięgarnia Zemsta (ul. Fredry 5/3a), skłot Rozbrat (ul. Pułaskiego 21a)
• wstęp wolny