Legenda ekscentrycznego pianisty, którego niedoceniony występ podczas X Konkursu Chopinowskiego wywołał międzynarodową burzę i spowodował wycofanie się Marthy Argerich z udziału w jury, to zaledwie jeden z powodów, dla których warto rozważyć styczniową propozycję Amadeusa. Drugi? Jubileusz związanej z Poznaniem dyrygentki i występ jej Orkiestry - muzyczne święto gwarantujące świetny poziom, które zdarza się może i częściej, ale jest nie mniej warte uwagi.

Ikona Poznania

Agnieszka Duczmal to jedna z artystek, bez których trudno wyobrazić sobie polską scenę muzyczną. Niezmiennie wysoki poziom koncertów, cieszących publiczność i zyskujących pozytywne opinie krytyków na całym świecie, zagwarantował jej stałe miejsce w panteonie największych polskich dyrygentów. Kolorów tej niepisanej nominacji dodaje fakt, że Duczmal jest jedną z niewielu kobiet zajmujących się dyrygenturą - dziedziną, której męska tradycja wydaje się determinować nawet współczesne role w orkiestrze. O tym, jaką siłę ma takie kulturowe dziedzictwo, świadczy choćby sukces poznańskiej maestry, która jako pierwsza kobieta dyrygent wystąpiła na scenie mediolańskiej La Scali. Już w 1968 roku, w trakcie studiów, Duczmal założyła orkiestrę kameralną. Jak wspomina - muzyków początkowo połączyła pasja, chęć zdobycia doświadczenia. Nie spodziewali się stojącej przed nimi wielkiej kariery. Pierwszy występ składu uświetnił otwarcie... sympozjum laryngologów! Dopiero sukces podczas IV Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów Herberta von Karajana w 1976 roku zaowocował po pewnym czasie przekształceniem studenckiego zespołu w Orkiestrę Kameralną Polskiego Radia i Telewizji, a w połowie lat 90. w Orkiestrę Kameralną Polskiego Radia Amadeus.

Ten pierwszy tryumf muzycznej grupy nie był pierwszym sukcesem dyrygentki. W 1970 roku Duczmal została laureatką I Ogólnopolskiego Konkursu Dyrygentów w Katowicach. Rok później ukończyła studia dyrygenckie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu w klasie prof. Witolda Krzemieńskiego. W tym samym roku rozpoczęła pracę jako dyrygent asystent w Państwowej Filharmonii w Poznaniu, a następnie jako dyrygent w Operze Poznańskiej. Jej kariera rozwijała się błyskawicznie, a laury na kolejnych konkursach zasiały wątpliwość, z jakim miejscem Duczmal i Amadeus zwiążą przyszłość.

- Agnieszkę znam od początku świata - wspomina Andrzej Wituski, były prezydent Poznania, prezes Towarzystwa Muzycznego im. Henryka Wieniawskiego. - Kiedy pojawiła się kwestia, czy Poznania nie zechce opuścić (a takie były zakusy), nie zawiodła mnie intuicja. Wiedziałem, że za wszelką cenę trzeba ją zatrzymać, że będzie ikoną Poznania. - Duczmal została i wkrótce rozsławiła miasto coraz prężniej rozwijającą się Orkiestrą, nazwaną przez kanadyjską The Gazette Montreal "jednym z najwspanialszych zespołów naszych czasów".

Więź na scenie

Skład Orkiestry od lat pozostaje niemal niezmieniony. To duży atut - cecha wyróżniająca zespół i stanowiąca o jego randze. Wśród muzyków wiernych Amadeusowi są m.in. kontrabasista Józef Jaroszewski (obecny w Orkiestrze od momentu jej założenia) i koncertmistrzowie pozostałych grup instrumentów, którzy dołączyli w latach 80. - Jarosław Żołnierczyk, Mirosław Bocek, Lech Bałaban i Eugeniusz Zboralski. To, że znają się od lat, pozwala im na utrzymanie równego poziomu i jednorodność wykonawczą. Mimo ryzyka hermetyczności w kręgu tak doświadczonych muzyków nowi artyści czują się w zgranej drużynie bardzo dobrze. Dominik Żmijewski, jeden z najmłodszych muzyków Amadeusa, podkreśla, że pracę w Orkiestrze wyróżnia wzajemny szacunek wszystkich jej członków: - Atmosfera tworzy to miejsce i naszą więź na scenie. Wszyscy lubimy się i szanujemy. To jest bardzo cenne.

A jak wyglądają próby? Inaczej niż w przypadku większych zespołów - kameralność pozwala na większą swobodę, ale i szybszą realizację uwag dyrygentki. Mniejszy skład to również większa odpowiedzialność za własną partię. Żmijewski podkreśla, że próby są bardzo efektywne: - Pani dyrektor Agnieszka Duczmal jest wymagająca, ale przy tym serdeczna i niezwykle rzeczowa. Wszystko to, co robimy na próbach, przekłada się na końcowy sukces koncertowy.

Dyrygentka jest ogniwem spajającym zespół - co ważne, nie tylko artystycznie, ale i na poziomie relacji międzyludzkich. Jej zaletami w obu tych wymiarach są konsekwencja i uważność, pozwalające wydobywać z muzycznej materii detale - i szlifować je. Maciej Jabłoński, kompozytor, eseista i krytyk, zauważa: - Agnieszka jest przede wszystkim niezłomnym artystą, który zawsze i ponad wszystko dba o muzyczny wizerunek swego zespołu. Jest nieprzyzwoicie wrażliwym muzykiem, głęboko myślącym. Docieka każdego szczegółu, dopieszcza każdy gest muzyczny, czyni partnerstwo z solistami wręcz naturalnym i przez to niepowtarzalnym.

Koncert Z mojego życia

Osobisty tytuł styczniowego koncertu, pochodzący od jednej z propozycji repertuarowych - I Kwartetu smyczkowego e-moll Bedřicha Smetany "From My Life" - ma w sobie coś życzliwego. Jest jak zaproszenie poznańskiej publiczności do wspólnego świętowania, jak odsłonięcie rąbka tajemnicy muzycznej biografii.

W programie, poza II Koncertem fortepianowym f-moll Fryderyka Chopina w wykonaniu Pogorelicha, utworem nasuwającym aż nazbyt czytelne odwołania do skandalu sprzed trzydziestu pięciu lat, znajdzie się również "Kesukaan I" Bogusława Schaeffera - dzieło jednego z największych oryginałów w polskiej historii muzyki, odznaczające się formalnym nowatorstwem i sugerujące lekką tematykę (kesukaan to w języku indonezyjskim przyjemność, radość). Koncert upłynie więc pod znakiem interesujących osobliwości. Czy uznana maestra puszcza do nas oko? Czy to przypadek, że jubileuszowy koncert, kojarzący się z tym wszystkim, co poważne, ustatkowane i zasadniczo niezmienne, ożywi ducha twórczych eksperymentów? Duczmal, rozpoczynając kolejny rok pracy artystycznej, nie szuka odpoczynku od pytań o sztukę. Przecież poszukiwanie tego, co nieoczywiste, jest najważniejszym prawem i obowiązkiem artysty.

Poznańska dyrygentka doskonale wie o celach tej misji. Wituski przypomina: - [Agnieszka] potwierdziła, że jest skrzyżowaniem muzyki, sukcesu i przyjaznej duszy. Ostatnio otrzymała ode mnie - jako Honorowy Obywatel Poznania - drzewko oliwne jako symbol wpływu muzyki na nasz rozgorączkowany świat.

Agata Szulc-Woźniak 

• Koncert "Z mojego życia"
• Ivo Pogorelich - fortepian, Agnieszka Duczmal - dyrygent
• Orkiestra Kameralna Polskiego Radia Amadeus
• 10.01, g. 18
• Aula UAM
• bilety: 80-120 zł