Festiwal Endemity, jak każdorazowo akcentują to organizatorzy wydarzenia, powstał z miłości do literatury i pewnego poczucia niedosytu. - Przed 2012 rokiem, w którym odbyła się pierwsza edycja Endemitów, w Poznaniu brakowało dużych wydarzeń literackich, szczególnie takich, które skupione byłyby na prozie. Dodatkowo, żaden festiwal w Polsce nie był dedykowany literaturze z kręgu Europy Środkowo-Wschodniej, która jest niezwykle różnorodna i warta promowania - wspomina Maria Czarnecka, prezeska Stowarzyszenia Antropologów Kultury Etnosfera.

Kobiety na peryferiach i langosz w jurcie

Podczas festiwalu, za sprawą literatury, podejmowane są kwestie istotne dla współczesnego świata. W tym roku tematem przewodnim będą "peryferia". - Zahaczymy o obrzeża społeczno-kulturowe, krańce geograficzne, zadamy pytania o przygranicza myślenia i postrzegania - zapowiadają organizatorzy. ­

Tradycyjnie program wydarzenia zdominowały spotkania autorskie. Festiwal otworzy wieczór w Ingą Iwasiów - pisarką, krytyczką literacką i profesorką literaturoznawstwa, która przez kilkanaście lat była redaktorką naczelną dwumiesięcznika "Pogranicze". Wraz z autorką zastanowimy się, czy polska literatura tworzona po 1989 roku nadal stawia na bohaterki - kobiety na peryferiach, przypisując im określone role? I czy możliwe jest rozbicie stereotypów dotyczących kobiet i przestrzeni zajmowanej przez nie w literaturze?

­

- Trudno jest wybrać jedno lub dwa wydarzenia, które mogłabym polecić. Każde jest wyjątkowe, czytelnicy o różnych preferencjach znajdą coś dla siebie. Z najgorętszych wydarzeń - to pierwsze w Polsce spotkanie promocyjne nowej książki Krzysztofa Vargi "Langosz w jurcie", która jeszcze nie ukazała się w księgarniach - poleca Maria Czarnecka, organizatorka. "Langosz w jurcie" to tytuł zamykający trylogię książek Vargi opowiadających o historii i kulturze Węgier. Za jej pierwszą część "Gulasz z turula" autor trzymał nagrodę czytelników Nike 2009. W 2014 roku ukazała się druga część z tego cyklu - "Czardasz z mangalicą".

W historii, w społeczeństwie

Na przedmieścia Węgier zabiorą czytelników także poeta i dramaturg János Háy oraz Andrea Tompa, która na spotkaniu w Zemście opowie o Żydówce węgierskiego pochodzenia. Jej quasi-biograficzna powieść, której bohaterka dorastała w rumuńskim Siedmiogrodzie w czasach dyktatury Ceaușescu, ma prowokować do refleksji nad marginesami funkcjonowania w życiu, historii i społeczeństwie. Po polsku ukazały się trzy powieści Tompy: "Ahatanhel", "Kolekcja namiętności" oraz "Lubczyk na poddaszu".

W rozmowach tych ważny wątek poruszy także słowacka pisarka, dziennikarka i ilustratorka książek dla najmłodszych Monika Kompaníková. Autorka, której literaturę określa się jako społecznie zaangażowaną, opowie nie tylko o peryferiach jednego z miast, ale też o poszukiwaniach przez mieszkające tam dzieci idealnej rodziny.

Bieda i my Polacy

Oprócz spotkań autorskich w programie festiwalu znalazła się także debata, w której udział wezmą prof. Przemysław Czapliński i dr hab. Marcin Czerwiński. Podczas rozmowy zastanowimy się nad tym, czy literatura ma moc przesuwania granic i gdzie my, Polacy, obecnie żyjemy?

Ale peryferia będą także tematem przewodnim warsztatów literacko-plastycznych dla dzieci, które zbudowane zostały wokół książki "Bieda. Przewodnik dla dzieci", autorstwa Hanny Gill-Piątek, Henryki Krzywonos i Anny Pluty, oraz slamu poetyckiego, który zamknie tegoroczną edycję Endemitów. Chętni poeci entuzjaści mogą przesyłać swoje zgłoszenie na adres: poznanski.slam@gmail.com (do 15 października) albo przyjść osobiście (w dniu imprezy, do godziny 19.45 w barze Meskaliny).

Monika Nawrocka-Leśnik

• Festiwal Literatury Europy Środkowo-Wschodniej Endemity
• 10-16.10