Napisał m.in. "Złote żniwa" o powojennych losach mienia żydowskiego w Polsce czy "Strach" o antysemityzmie w Polsce po drugiej wojnie światowej. Jest też autorem kontrowersyjnej książki "Sąsiedzi" o mordzie w Jedwabnem. Tytuł ten wywołał burzliwą dyskusję w mediach, ale także w środowisku naukowym. IPN wszczęło śledztwo, kwestionowano m.in. liczby ofiar. "Książka Grossa wywołała szok. Opinia publiczna nie była gotowa na przyjęcie do wiadomości, że byli Polacy, którzy swoimi działaniami przyczynili się do realizowanej przez niemieckiego okupanta zagłady Żydów. Wielu uczestników debaty przyjęło postawę obronną, a nawet atakującą: Grossa, jego książkę i wszystkich, którzy podjęli pracę nad usuwaniem z historii białych plam i zafałszowań" - pisze o tytule Andrzej Kaczyński na portalu Culture.pl. W odpowiedzi na książkę Grossa, w imieniu środowiska Radia Maryja, wypowiedział się m.in. Jerzy Robert Nowak, pisząc "100 kłamstw J.T. Grossa o żydowskich sąsiadach i Jedwabnem".

Od lat kwestionuje się lojalność Grossa wobec Polski, z której wyemigrował wraz z rodzicami do Stanów Zjednoczonych w 1969 roku. Polemizujący z nim historycy zarzucają niekompetencję. On sam z kolei twierdzi, że oburzenie to spowodowane jest w dużej części z "poczucia winy za nierozliczenie się z własną historią". Wierzy, że zadaniem historyków jest pisanie właśnie o tym, co jeszcze nie zostało powiedziane.

Jan Tomasz Gross w przyszłym roku skończy 70 lat. Dorastał w polsko-żydowskiej rodzinie. Już w liceum, razem ze starszym o rok Adamem Michnikiem, założył międzyszkolny Klub Poszukiwaczy Sprzeczności, krytykujący politykę PRL. Na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiował socjologię, należał do licznych, oczywiście nieformalnych grup dyskusyjnych. W 1968 roku uczestniczył w manifestacji po ostatnim spektaklu "Dziadów", które zdjęto z afisza. Za udział w wydarzeniach marcowych z kolei przez pięć miesięcy był przetrzymywany w areszcie śledczym. Dzięki badaniom Grossa - od ponad 30 lat na uczelniach w Stanach Zjednoczonych obecna jest problematyka polska. Pracował m.in. na New York University oraz Uniwersytecie Emory w Atlancie. Gościnnie wykładał na Harvardzie i Stanford University, w Berkeley i Columbii, a także w Paryżu, Wiedniu, Krakowie oraz Tel Awiwie. Od trzynastu lat jest profesorem historii Uniwersytetu w Princeton, gdzie stoi na czele katedry dziejów XX-wiecznych wojen światowych.

Monika Nawrocka-Leśnik

• "My i Zagłada. Trudna (nie)pamięć" - spotkanie z Janem T. Grossem
• Teatr Ósmego Dnia
• 17.04, g. 17
• wstęp na spotkanie jest bezpłatny, ale obowiązuje rezerwacja miejsc